Budowa anatomiczna barku – lokalizacja mięśnia nadgrzebieniowego

Badania naukowe, dotyczące pacjentów z bólem w obrębie barku, wskazują mięsień nadgrzebieniowy jako miejsce najczęściej występujących zmian i aktywnych punktów spustowych. Mięsień nadgrzebieniowy, jak sama nazwa wskazuje, zlokalizowany jest nad grzebieniem łopatki, w dole nadgrzebieniowym. Jest mięśniem o kształcie trójkątnym, który przyczepia się dużą powierzchnią do łopatki, w dole nadgrzebieniowym, i biegnie do kości ramiennej, przyczepiając się do jej bliższego końca. Mięsień wchodzi w skład obszaru anatomicznego nazywanego pierścieniem rotatorów (stożkiem rotatorów). Odgrywa więc istotną rolę stabilizatora barku. Oprócz stabilizacji stawu, posiada funkcje ruchowe. Wraz z mięśniem naramiennym odpowiada za ruch odwodzenia ramienia, jednocześnie napinając torebkę stawu ramiennego, rotując ramię na zewnątrz i nieznacznie je zginając.

Najczęstsze przyczyny urazu mięśnia nadgrzebieniowego i grupy ryzyka

Statystycznie, uszkodzenie mięśnia nadgrzebieniowego częściej diagnozuje się u mężczyzn. W grupie ryzyka są osoby pracujące fizycznie oraz sportowcy, trenujący dyscypliny obciążające barki i kończyny górne. Bardzo często uszkodzenie nie jest skutkiem ciężkiej kontuzji, a wynikiem sumowania się, występujących na przestrzeni miesięcy lub lat, przeciążeń i mikro urazów. W przebiegu sumowania się uszkodzeń dochodzi do ograniczenia ukrwienia dystalnego odcinka mięśnia nadgrzebieniowego i pierścienia rotatorów.

Objawy uszkodzenia mięśnia nadgrzebieniowego

Objawy problemów w obszarze mięśnia nadgrzebieniowego zależą od rodzaju zmian. W przypadku nagłego uszkodzenia (uraz, kontuzja) występuje ostry ból okolicy mięśnia i znaczne ograniczenie możliwości odwodzenia ramienia. Uszkodzenia postępujące stopniowo (sumowanie się przeciążeń) podstawowym objawem jest zmniejszenie zakresu ruchu czynnego, głównie odwiedzenia, z towarzyszącym bólem, początkowo występującym w spoczynku (ból nocny). Objawy różnicujące uszkodzenie mięśnia nadgrzebieniowego od innych zmian w tym obszarze to: osłabienie siły mięśniowej barku lub całkowity jej zanik, ból występujący podczas czynnego odwiedzenia ramienia z jednoczesnym brakiem bólu podczas ruchu biernego, ból podczas wysiłku oraz występujące samoistne bóle w spoczynku.

Zespół ciasnoty podbarkowej i objawy schorzenia

Szacunkowo około połowa dolegliwości w obrębie barków związana jest z występowaniem zespołu ciasnoty podbarkowej (SIS). Jednocześnie dolegliwość ta oceniana jest jako znacznie obniżająca jakość życia chorych ze względu na występowanie bólu podczas codziennych czynności, a także odpoczynku nocnego. SIS to zespół objawów spowodowanych patologią w obrębie przestrzeni podbarkowej, która związana jest z kaletką podbarkową lub ścięgnami mięśni tworzących stożek rotatorów. Wyróżnia się trzy stadia SIS, opisane przez Neer’a.

Stadium I: dotyczy osób poniżej 25 roku życia; charakteryzuje się występowaniem ostrego zapalenia, obrzęku i krwawienia w obszarze kaletki lub stożka rotatorów.

Stadium II: najczęściej występuję u osób pomiędzy 25 a 40 rokiem życia; w tym stadium występuje zapalenie i włóknienie ścięgien stożka rotatorów.

Stadium III: występuje u osób po 40 roku życia; zwykle towarzyszy mu częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości ścięgien stożka rotatorów.

Wyróżnia się szereg mechanizmów będących przyczyną powstawania zespołu cieśni podbarkowej. Czynniki wewnętrzne to wszelkiego rodzaju procesy degeneracyjne ścięgien. To przyczyn zewnętrznych należą wszystkie zmiany związane ze zwężeniem przestrzeni podbarkowej na skutek zmian anatomicznych lub biomechanicznych. Najczęściej zgłaszanym objawem SIS jest ból zlokalizowany przednio-bocznie w stosunku do wyrostka barkowego łopatki. Ból często promieniuje do połowy długości ramienia (po stronie bocznej lub przyśrodkowej). Objawy często pojawiają się w nocy podczas spania na chorym ramieniu, a także w ciągu dnia, przy wykonywaniu podstawowych czynności związanych z unoszeniem ramienia (czesanie, golenie, zakładanie odzieży, sięganie po przedmioty położone wysoko).

Leczenie uszkodzenia mięśnia nadgrzebieniowego i zespołu ciasnoty podbarkowej

Leczenie, jak w przypadku wszystkich urazów narządu ruchu, uzależnione jest od stopnia zaawansowania zmian. Stosuje się leczenie zachowawcze w postaci rehabilitacji (fizykoterapia, terapia manualna, kinesiotaping, kinezyterapia), a w ciężkich uszkodzeniach leczenie operacyjne. Podstawowym celem terapii jest zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawa możliwości funkcjonalnych pacjenta. Celem tego, w przebiegu terapii, dąży się do odzyskania pełnej ruchomości w obrębie stawu ramienno-łopatkowego, rozluźnienia napiętych struktur (mięśnie, powięź) i wzmocnienia mięśni tworzących stożek rotatorów, a także poprawy stabilizacji łopatki i odzyskanie prawidłowego rytmu ramienno-łopatkowego.

W przypadku braku poprawy, w wyniku stosowania leczenia zachowawczego, zaleca się leczenie inwazyjne – zabieg operacyjny. Celem zabiegu jest wytworzenie przestrzeni dla pierścienia rotatorów poprzez usunięcie fragmentu uszkodzonej lub zapalnej kaletki. Zabieg najczęściej wykonywany jest metodą artoskopii. Po operacji również konieczne jest wprowadzenie specjalistycznej rehabilitacji, mającej na celu przywrócenie ruchomości stawu, zapobieganie tworzeniu się blizn i zrostów oraz uzyskanie pełnej sprawności i mechaniki ruchu stawu barkowego. Ważnym elementem terapii jest wprowadzenie ćwiczeń zwiększających zakres ruchu (ćwiczenia czynne, ćwiczenia czynne z obciążeniem) oraz ćwiczeń wzmacniających i stabilizujących.