Magnetoterapia czyli zastosowanie pola magnetycznego niskiej częstotliwości w medycynie

Już w starożytności próbowano stosować magnes w celach leczniczych. Z biegiem lat i postępu cywilizacyjnego, od XIX wieku w medycynie zaczęto wykorzystywać impulsowe pole magnetyczne. Zmysły ludzkie nie rejestrują pola magnetycznego i elektromagnetycznego jakie występują ze zmienną intensywnością na całej kuli ziemskiej. Nie odczuwamy na co dzień, wytwarzanego przez znajdujące się wewnątrz ziemi prądy elektryczne, magnetyzmu ziemskiego. W porównaniu do pola magnetycznego wytwarzanego przez specjalne urządzenia, stosowane w terapii, magnetyzm ziemski jest bardzo mały. Pole magnetyczne spotkać można także w życiu codziennym, podczas korzystania z urządzeń elektrycznych emitujących w gospodarstwach domowych pole magnetyczne o częstotliwości 50Hz i sile od kilka do 50 Gaussów, czyli bardzo niewielkie. Dla porównania siła ziemskiego pola magnetycznego wynosi ok 0,5 Gaussa. W fizykoterapii stosowane jest natomiast zmienne pole magnetyczne o sile od 0 do 10 mT (1T=100000 Gaussów).

Biologiczne działanie pola magnetycznego na organizm ludzki

Bardzo istotną cechą pola magnetycznego z punktu widzenia medycyny jest jego możliwości przenikania przez całe ciało, co daje szansę na dotarcie do każdej komórki ludzkiego organizmu. Próbując zgłębić sens oddziaływania pola magnetycznego na tkanki, należy wiedzieć, że znajdujące się w organizmie komórki, tkanki, substancje czy jony będą w różny sposób reagować na działanie zewnętrznego pola magnetycznego, tym samym wywołując zmiany w swoich strukturach.

 Wszystkie substancje (również te, z których zbudowane jest ciało człowieka) podzielić można na diamagnetyki (osłabiające działanie pola magnetycznego), paramagnetyki (w niewielkim stopniu wzmacniające działanie pola) oraz ferromagnetyki (wytwarzające dodatkowe pole magnetyczne wzmacniające działające pole zewnętrzne). Przykładem diamagnetyków będzie oksyhemoglobina czy witaminy (z wyjątkiem witaminy B12), paramagnetyki to hematyna, mioglobina czy enzymy, do ferromagnetyków zaliczymy związki będące składowymi ludzkiego ustroju np. żelazo wchodzące w skład hemoglobiny. Umieszczenie ciała w obszarze działania pola magnetycznego spowoduje więc jego oddziaływanie na wymienione substancje.

Przykłady oddziaływania pola magnetycznego na tkanki

• Pobudzenie wzrostu kości – działające na ciało zmienne pole magnetyczne indukuje w tkankach prądy elektryczne. Tym samym może wpływać na systemy piezoelektryczne, których przykładem jest kolagen, dentyna, keratyna i inne białka. Na skutek obciążenia jednej powierzchni kości dochodzi do polaryzacji ładunków jej przeciwległej powierzchni. W ten sposób powstaje prąd piezoelektryczny stymulujący wzrost kości. 

• Działanie bakteriobójcze (wody) – na skutek działania pola magnetycznego dochodzi do zmian właściwości fizykochemicznych wody, będącej głównym budulcem  środowiska wewnętrznego organizmu człowieka. Wzrost szybkości krystalizacji, stężenia gazów, koagulacji i sedymentacji zawiesin to zmiany, dzięki którym woda uzyskuje działanie bakteriobójcze.

• Zmiany przepuszczalności błon biologicznych – wiele struktur organizmu człowieka zbudowanych jest z ciekłych kryształów, są to m.in. rdzeń kręgowy, jajniki, hormony płciowe, DNA, wewnętrzne warstwy błon biologicznych. Działanie pola magnetycznego wywołuje wiele zmian strukturalnych do skutkuje między innymi zmianą przepuszczalność błon, a co za tym idzie szereg reakcji w tkankach tj. zmianę w zakresie wnikania Ca²⁺,K⁺, Na⁺ do komórek lub z komórek, zwiększenie absorpcji białek,  zwiększenie zawartości DNA, a przede wszystkim zwiększenie ogólnego transportu przez błony komórkowe.

Efekty terapeutyczne działania pola magnetycznego na organizm człowieka

Pulsujące pole magnetyczne, wywołujące szereg zmian na poziomie komórkowym powoduje szereg korzystnych zmian w tkankach działając terapeutycznie i przyspieszając procesy leczenia. Do najczęściej wymienianych skutków oddziaływania pola magnetycznego należą:

•          działanie przeciwbólowe,
•          działanie uspokajające,
•          działanie przeciwzapalne,
•          działanie przeciwobrzękowe,
•          wzrost przepływu krwi w naczyniach krwionośnych,
•          przyspieszenie procesów regeneracji i gojenia.

Jak wygląda zabieg? Technika wykonania terapii z użyciem pola magnetycznego

W terapii z wykorzystaniem pulsującego pola magnetycznego niskiej częstotliwości wykorzystywane są specjalne aplikatory, wchodzące w skład aparatów do magnetoterapii. Aplikatory te mogą być płaskie lub mieć kształt cewki. Na rynku dostępna jest duża liczba rozmiarów cewek oraz płaskich aplikatorów dzięki czemu do leczenia poszczególnych obszarów ciała można z powodzeniem dopasować najkorzystniejszy pod względem terapii i wygodny w użyciu aplikator. Pozycja pacjenta w trakcie zabiegu powinna być wygodna i komfortowa. Osoba leczona może leżeć lub siedzieć, ciało pacjenta ustawione jest w taki sposób aby część ciała poddawana zabiegowi znajdowała się w obszarze działania pola – wewnątrz cewki, na macie lub pomiędzy aplikatorami płaskimi. Ważne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta do zabiegu. Należy usunąć z pola zabiegu (i bliskiej okolicy) wszystkie przedmioty mogące oddziaływać z polem magnetycznym tj. zegarki, karty magnetyczne, automatyczne kluczyki samochodowe, aparaty słuchowe.

Zaleca się również usunięcie metalowych fragmentów odzieży i dodatków. Nie ma potrzeby rozbierania się, ponieważ pole magnetyczne przenika przez odzież (pod warunkiem, że wykonana jest z materiałów naturalnych). Dodatkowym atutem pola magnetycznego jest jego możliwość przenikania przez opatrunki, także gipsowe, dzięki czemu już w trakcie unieruchomienia można wykonywać zabiegi. Czas trwania zabiegu to od 10 do nawet kilkudziesięciu minut.

Reakcja organizmu na działanie pola magnetycznego

Większość pacjentów nie zgłasza nieprzyjemnych odczuć związanych z uczęszczaniem na zabiegi. Zdarza się jednak, i jest to normalną reakcją organizmu, że początkowe sesje zabiegowe wywołują zaburzenia snu, koncentracji. Można odczuwać także uczucie ciepłoty (mimo braku składowej cieplnej) czy drętwienia okolicy eksponowanej. Istnieje także możliwość zaostrzenia dolegliwości w pierwszych dniach, podobna sytuacja ma miejsce również w przypadku innych zabiegów fizykalnych i nie oznacza nieprawidłowego przebiegu terapii. Warto rozpocząć zabiegi od mniejszej dawki i stopniowo zwiększać ją w kolejnych dniach tak aby dopiero trzeciego dnia uzyskać 100% zalecanej dawki oddziaływania pola magnetycznego. Ze względu na rytm biologiczny oraz możliwe wystąpienie bezsenności (szczególnie u osób starszych) zaleca się wykonywanie zabiegów każdego dnia o tej samej porze, nie później niż o godzinie 17.00. Pierwsze zabiegi zaleca się wykonywać codzienne. Kolejne zabiegi (od 10 zabiegu w serii) można już realizować z kilkudniowym odstępem między pojedynczymi wizytami.

Wskazania do stosowania

Pole magnetyczne wykorzystuje się w medycynie do leczenia wielu schorzeń. Do najważniejszych i najczęściej spotykanych należą:

•          urazy i stany pourazowe w obrębie narządu ruchu (złamania, zwichnięcia, skręcenia,                 stłuczenia, stawy rzekome)
•          ostre i przewlekłe skutki urazów narządu ruchu (uszkodzenie ścięgien, więzadeł, torebki             stawowej, krwiaki, obrzęki)
•          choroba zwyrodnieniowa stawów
•          osteoporoza
•          miażdżyca
•          nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna serca
•          choroby neurologiczne (migrena, przewlekłe bóle głowy, w okresie poudarowym)
•          choroby dermatologiczne
•          choroby przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa)
•          choroby pulmonologiczne (zapalenie oskrzeli, zatok)
•          choroby układu rodnego

Przeciwwskazania do stosowania pola magnetycznego

Mimo braku badań naukowych potwierdzających szkodliwość oddziaływania pola magnetycznego przyjmuje się niektóre choroby i stany jako przeciwwskazanie do stosowania tego rodzaju zabiegów ze względu na możliwość wystąpienia zaburzeń lub efektów ubocznych. Są to:

•          cukrzyca u osób młodych
•          choroby nowotworowe
•          nadczynność tarczycy
•          gruźlica
•          ostre infekcje
•          ciężkie i nie unormowane choroby serca i układu krążenia
•          choroby układu pokarmowego z ryzykiem krwawienia
•          obecność elektronicznych implantów (np. rozrusznik serca).

Szczególną uwagę należy zwrócić na przeciwwskazanie do stosowania pola magnetycznego u kobiet w ciąży. Dotyczy to zarówno pacjentów jak i terapeutek, które nie powinny wykonywać tego rodzaju zabiegów i narażać się na obecność w obszarze działania pulsującego pola magnetycznego.

Autor: mgr Kaja Kwiatkowska

Fizjoterapeutka, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Posiada 7-letni staż w zawodzie fizjoterapeutki oparty na pracy z pacjentami ortopedycznymi, urazowymi oraz sportowcami. Ukończyła liczne szkolenia z zakresu terapii manualnej oraz specjalistycznych form ćwiczeń ruchowych.

Zobacz artykuły tego autora