Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych – objawy i metody leczenia

Zwyrodnienie stawów kolanowych – gonartroza

Gonartroza (gonarthrosis) to choroba znana jako zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych. Oceniana jest jako jedna z najczęstszych przyczyn występowania niepełnosprawności ruchowej na świecie. Zwykle kojarzona z podeszłym wiekiem, może jednak występować w zaawansowanym stadium już w młodych latach życia. Po 30 roku życia u większości populacji występują zmiany zwyrodnieniowe o niewielkim nasileniu. Związane są one z procesami degeneracyjnymi toczącymi się w organizmie po zakończeniu zmian wzrostowych. Inwolucja organizmu ludzkiego następuje u niektórych już po 25 roku życia. Zmiany degeneracyjne niewielkiego stopnia nie dają jednak objawów i nie są powodem do niepokoju. Nasilenie tego rodzaju zmian najczęściej związane jest z wieloletnią, nieprawidłową pracą stawów kolanowych i ich przeciążeniami, co prowadzi do rozwoju zaawansowanych zmian chorobowych.

Przyczyny i objawy gonartrozy

Ciężko uchwycić bezpośrednią przyczynę zmian zwyrodnieniowych ze względu na postępujący, często wieloletni, przebieg zmian degeneracyjnych. Najczęściej choroba występuje u osób, których praca zawodowa lub codzienna aktywność związana jest ze znacznym obciążeniem stawów kolanowych. Szczególnie zwraca uwagę występowanie wad postawy (koślawość, szpotawość kolan lub stóp), które skutkują pozaosiową pracą stawu i powstawaniem nakładających się mikroprzeciążeń niektórych jego obszarów.

Do innych przyczyn należy nieprawidłowe ustawienie rzepki, konflikt rzepkowo-udowy lub konflikt piszczelowo- udowy. Zła dieta, nadwaga lub otyłość, cukrzyca, choroby tarczycy, siedzący tryb życia i niski poziom aktywności fizycznej – to kolejne z czynników predysponujących do powstania zmian zwyrodnieniowych. Przebyte urazy stawu kolanowego, przewlekłe stany zapalne stawów lub zabiegi operacyjne w jego obrębie także mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zmian zwyrodnieniowych. Warto dodać, że choroba statystycznie częściej dotyka kobiety.

Najczęściej pierwszym objawem wskazującym na występowanie zmian zwyrodnieniowych w kolanie jest ból stawu. W okresach zaostrzenia objawów mogą towarzyszyć mu zaczerwienienie i opuchlizna stawu kolanowego. W raz z postępem choroby dochodzi do stopniowego zaburzenia funkcji stawu i problemów z wykonaniem ruchów oraz przemieszczaniem się. Inne objawy jakie zgłaszają pacjenci to charakterystyczne „odgłosy trzasków i szurania” podczas ruchu stawu, zablokowanie lub problemu z wykonaniem ruchu zgięcia i wyprostu, sztywność poranna. Poziom nasilenia objawów uwarunkowany jest stopniem zaawansowania choroby, która może obejmować: chrząstkę stawową, warstwę podrzęstną, kość, błonę maziową oraz torebkę stawową wraz z więzadłami.

Początkowo ból występuje podczas wykonywania ruchów znacznie angażujących stawy kolanowe takich jak: schodzenie ze schodów, kucanie, dźwiganie ciężkich przedmiotów. Wraz z upływem czasu ból towarzyszy także w trakcie codziennego funkcjonowania - przemieszczania się (chodu). Próba odciążania kończyny chorej i przenoszenia ciężaru na nogę przeciwną może skutkować występowaniem objawów przeciążeniowych także w drugiej kończynie dolnej dlatego bardzo ważne jest wczesne wprowadzenie leczenia.

Diagnostyka choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego

Diagnostyka gonartrozy oparta jest o analizę objawów zgłaszanych przez pacjenta uzupełnioną o badanie RTG. Zdjęcie rentgenowskie obrazuje zmiany w obszarze chrząstki i kości. Podstawowym kryterium rozpoznania choroby jest występowanie osteofitów (narośle kostne na brzegach powierzchni stawowych kości), a także zaostrzenie ich krawędzi. W badaniu obrazowym obserwuje się także zwężenie przestrzeni stawowej (zbliżenie powierzchni stawowych), zniekształcenie osi stawu oraz występowanie niefizjologicznych wolnych ciał śródstawowych. Dodatkowe badania wykonywane w przebiegu diagnostyki choroby zwyrodnieniowej to badanie USG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, które pozwalają na poznanie pełnego obrazu zmian w stawie.

Metody leczenia gonartrozy

Metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu uwarunkowane są stopniem zaawansowania choroby i nasilenia poszczególnych objawów. Doraźnie stosowane są leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, a także iniekcje stawowe z kwasem hialuronowym. W przypadku znacznych wysięków wykonywana jest punkcja płynu z obszaru kolana. Podstawową metodą leczenia zachowawczego, która pozwala na wieloletnie funkcjonowanie bez ingerencji chirurgicznej, jest profesjonalna fizjoterapia. Obejmuje ona kinezyterapię opartą na ćwiczeniach wzmacniających mięśnie kończyn dolnych, stabilizujących oraz zwiększających zakres ruchu. Mają one za zadanie wyrównanie balansu mięśniowego, poprawę osi pracy stawu oraz przywrócenie możliwie najlepszej jego funkcjonalności.

Do ćwiczeń specjalistycznych wykorzystuje się głównie piłki rehabilitacyjne(piłki gimnastyczne Thera Band) oraz taśmy rehabilitacyjne thera band, a także dyski do ćwiczeń stabilizujących (trener równowagi MSD). W starszych grupach wiekowych popularne są ćwiczenia w UGUL. Za redukcję bólu i ograniczenie stanu zapalnego odpowiadają zabiegi z zakresu fizykoterapii tj. magnetoterapia  Magnetronic MF-2, laseroterapia ( PhysioGo.Lite, Lasertronic LT-3) i krioterapia (Cryo 6, KRIOPOL R). W przypadku braku poprawy i znacznych ograniczeń możliwości ruchowych konieczne jest wdrożenie leczenia operacyjnego w postaci artroskopii lub alloplastyki stawu (endoproteza stawu kolanowego).