Mięsień krawiecki – budowa i funkcje

Mięsień krawiecki (łac. sartorius) jest najdłuższym mięśniem w ciele człowieka, biegnącym przez biodro i kolano, co nadaje mu unikalne cechy biomechaniczne i funkcjonalne. Jest długim, wąskim mięśniem przebiegającym przez przednią część uda. W artykule znajdziesz budowę, funkcje, najczęstsze kontuzje oraz grupy najbardziej narażone na urazy mięśnia krawieckiego.

Anatomia

Mięsień krawiecki rozpoczyna się na przednim górnym kolcu biodrowym i kończy na przyśrodkowej powierzchni kości piszczelowej, tworząc część tzw. gęsiej stopy (pes anserinus) wraz z mięśniami smukłym (gracilis) i półścięgnistym (semitendinosus). Przebiega ukośnie przez przednią część uda, co nadaje mu charakterystyczny, spiralny kształt. Między ścięgnem mięśnia krawieckiego a ścięgnem mięśnia smukłego i półścięgnistego występuje kaletka maziowa, która może być połączona z drugą, leżącą między kością piszczelową i więzadłem pobocznym piszczelowym, a ścięgnem mięśnia smukłego i półścięgnistego.

Anatomiczne warianty mięśnia krawieckiego

Chociaż mięsień krawiecki jest w większości powszechnie obecny u wszystkich ludzi, może nie występować lub mogą występować różnice w jego budowie:

1. Dodatkowe głowy mięśnia: W rzadkich przypadkach mięsień krawiecki może mieć dodatkowe głowy mięśniowe. Na przykład, przypadki bifurkacji (rozgałęzienia) mięśnia zostały zgłoszone w literaturze anatomicznej (Zielinska et al., 2023).
2. Dodatkowe mięśnie krawieckie: Istnieją przypadki, gdzie stwierdzono obecność dodatkowego mięśnia krawieckiego (accessory sartorius muscle), co może wpływać na funkcję i biomechanikę kończyny dolnej (Kim & Lee, 2018).

Funkcje mięśnia krawieckiego

Mięsień krawiecki pełni wiele funkcji związanych z ruchem stawu biodrowego i kolanowego. Jego główne działania obejmują:

1. Zginanie biodra - Sartorius jest aktywny podczas zginania biodra, co jest istotne w ruchach takich jak chodzenie czy bieganie.
2. Rotacja zewnętrzna i odwodzenie biodra - Mięsień krawiecki wspiera rotację zewnętrzną i odwodzenie biodra, co pomaga w stabilizacji miednicy i dolnej części ciała podczas ruchu.
3. Zginanie kolana - Choć jego główną funkcją jest zginanie biodra, sartorius wspomaga również zginanie kolana w zależności od pozycji kończyny dolnej.

Najczęstsze kontuzje mięśnia krawieckiego

Urazy mięśnia krawieckiego mogą być wynikiem nadmiernego obciążenia, nagłych ruchów skrętnych lub bezpośrednich uderzeń. Do najczęstszych przyczyn powodujących dolegliwości bólowe należą:

●      Naciągnięcia i naderwania - Nadmierne rozciąganie może prowadzić do naciągnięcia lub naderwania mięśnia, co jest częstym urazem w sportach wymagających szybkich zmian kierunku i intensywnych skoków. Objawem może być ból podczas zakładania nogi na nogę podczas siadu.

●      Zapalenie ścięgna (zapalenie gęsiej stopki) - Objawia się bólem po przyśrodkowej stronie kolana. Ból może nasilać się przy wchodzeniu na schody. Dolegliwości mogą nasilać się w nocy, lub nad ranem.

●      Zapalenie kaletki maziowej - Objawia się bólem po przyśrodkowej stronie kolana i może wpływać na funkcje mięśnia krawieckiego.

Kto jest narażony na kontuzje mięśnia krawieckiego?

Ryzyko kontuzji mięśnia krawieckiego jest większe u osób:

1. Uprawiających sporty - Szczególnie w sportach takich jak piłka nożna, koszykówka, hokej, gdzie częste są nagłe zmiany kierunku i intensywne obciążenia nóg.
2. Z ograniczonym rozciągnięciem i elastycznością mięśni - Brak regularnych ćwiczeń rozciągających może zwiększyć ryzyko urazów.
3. Z niewłaściwą techniką treningową - Niewłaściwe wykonywanie ćwiczeń siłowych lub aerobowych może prowadzić do przeciążenia mięśnia

Leczenie

Kontuzje mięśnia krawieckiego, choć rzadkie, mogą być bolesne i utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Leczenie zachowawcze:

1. Odpoczynek i unikanie obciążenia: Pierwszym krokiem w leczeniu urazu mięśnia krawieckiego jest odpoczynek. Należy unikać działań, które mogłyby pogorszyć stan urazu, takich jak bieganie, skakanie czy podnoszenie ciężarów.
2. Zimno: Stosowanie zimnych okładów na miejsce urazu przez 20 minut co 2-3 godziny przez pierwsze 48-72 godzin może zmniejszyć ból i obrzęk. Lód należy zawinąć w ręcznik, aby uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą.
3. Kompresja i uniesienie: Zastosowanie bandaża kompresyjnego może pomóc w zmniejszeniu obrzęku. Podniesienie nogi powyżej poziomu serca również pomaga w redukcji obrzęku.
4. Rehabilitacja i ćwiczenia rozciągające: Po ustąpieniu ostrego bólu ważne jest wprowadzenie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających mięsień krawiecki. Regularne rozciąganie pomaga w przywróceniu pełnej ruchomości stawu biodrowego i kolanowego.

Leczenie farmakologiczne

1. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): Leki takie jak ibuprofen lub naproksen mogą być stosowane w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego. Ważne jest jednak, aby stosować je zgodnie z zaleceniami lekarza, aby uniknąć skutków ubocznych.
2. Środki przeciwbólowe: W przypadku silnego bólu lekarz może przepisać silniejsze leki przeciwbólowe. Zawsze należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania.

Leczenie fizjoterapeutyczne

1. Terapia manualna: Fizjoterapeuta może zastosować techniki manualne, takie jak masaż tkanek głębokich, mobilizacje stawów i techniki rozciągające, aby poprawić elastyczność mięśnia i zmniejszyć napięcie.
2. Elektroterapia i ultradźwięki: Te metody mogą być stosowane w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego oraz przyspieszenia procesu gojenia.
3. Ćwiczenia wzmacniające: W miarę postępu rehabilitacji ważne jest wprowadzenie ćwiczeń wzmacniających, które pomagają w odbudowie siły mięśnia krawieckiego oraz stabilizacji stawu biodrowego i kolanowego.

Leczenie chirurgiczne

1. Rekonstrukcja mięśnia: W rzadkich przypadkach, gdy doszło do poważnego uszkodzenia, może być konieczna operacja naprawcza mięśnia. Chirurgia rekonstrukcyjna polega na zszyciu zerwanych włókien mięśniowych lub przeszczepieniu fragmentów mięśnia z innych części ciała.
2. Usunięcie blizn i zrostów: W niektórych przypadkach, gdy blizny lub zrosty ograniczają ruchomość mięśnia, operacja może być konieczna w celu ich usunięcia

Zapobieganie urazom

1. Regularne ćwiczenia rozciągające: Wykonywanie regularnych ćwiczeń rozciągających, szczególnie przed i po aktywności fizycznej, może pomóc w zapobieganiu urazom mięśnia krawieckiego.
2. Prawidłowa technika treningowa: Upewnienie się, że ćwiczenia są wykonywane prawidłowo i z odpowiednią techniką, może zmniejszyć ryzyko kontuzji.
3. Wzmacnianie mięśni: Regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie ud, bioder i kolan mogą pomóc w stabilizacji tych stawów i zmniejszeniu ryzyka urazów.

Znaczenie kliniczne

Transplantacje i rekonstrukcje: Ze względu na swoją długość i elastyczność, mięsień krawiecki jest często używany w chirurgii rekonstrukcyjnej do przeszczepów mięśniowych i tworzenia klap mięśniowych do rekonstrukcji uszkodzonych obszarów ciała.

Podsumowanie

Mięsień krawiecki jest kluczowym elementem układu mięśniowego człowieka, odgrywającym ważną rolę w ruchach biodra i kolana. Ze względu na swoją długość i wielofunkcyjność, jest narażony na różnorodne urazy, szczególnie u sportowców. Regularne rozciąganie i odpowiednia technika treningowa są kluczowe dla minimalizacji ryzyka kontuzji.

Bibliografia

1. Dziedzic, D., Bogacka, U., & Ciszek, B. (2014). Anatomy of sartorius muscle. Folia Morphologica, 73(3), 359-362.
2. Yang, D., Morris, S. F., & Sigurdson, L. (1999). The sartorius muscle: Anatomic considerations for reconstructive surgeons. Surgical and Radiologic Anatomy.
3. Johnson, C. E., Basmajian, J., & Dasher, W. (1972). Electromyography of sartorius muscle. The Anatomical Record, 173, 1-8.
4. Wysocki, J., Krasuski, P., & Czubalski, A. (1996). Vascularization of the sartorius muscle. Folia Morphologica, 55(2), 115-120.
5. Stubbs, N., Capen, E. K., & Wilson, G. (1975). An electromyographic investigation of the sartorius and tensor fascia latae muscles. Research Quarterly, 46(3), 358-363. Mojallal, A., Wong, C., Shipkov, C., Ho Quoc, C., Recchiuto, J. D., Brown, S., & Rohrich, R. J., Saint-Cyr, M. (2011). Redefining the vascular anatomy and clinical applications of the sartorius muscle and myocutaneous flap. Plastic and Reconstructive Surgery, 127, 1946-1957.
6. Mojallal, A., et all. (2011). Redefining the Vascular Anatomy and Clinical Applications of the Sartorius Muscle and Myocutaneous Flap. Plastic and Reconstructive Surgery, 127, 1946-1957.
7. Zielinska, N., Tubbs, R., Balcerzak, A., & Olewnik, Ł. (2023). A very rare case report: accessory head of the sartorius muscle.. Folia morphologica.
8. Kim, J., & Lee, J. (2018). A unique case of an accessory sartorius muscle. Surgical and Radiologic Anatomy, 41, 323-325.

Autor: Zuzanna Jandziś

Magister Fizjoterapii, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Specializuje się w fizjoterapii czaszkowo-twarzowej. Dodatkowo, zajmuje się wspomaganiem leczenia ortodontycznego, leczeniem zaburzeń układu stomatognatycznego, bólami głowy, czy terapią blizn. Ukończyła liczne kursy i szkolenia z zakresu anatomii palpacyjnej, akademii Cranio-Facialnej, zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych, a także z masażu kobido i PhysioKobido.

Zobacz artykuły tego autora