Kolano biegacza – przyczyny i leczenie

Kolano biegacza – pojęcie często tożsame z chondromalacją oraz zespołem rzepkowo-udowym

            Chondromalacja jest schorzeniem obejmującym chrząstkę szklistą pokrywającą powierzchnie stawowe kości. W jej wyniku dochodzi do zmiękczenia, a w bardziej zaawansowanych stadiach znacznych uszkodzeń, pęknięć i erozji chrząstki szklistej. Ze względu na powiązanie schorzenia z mechanizmem wyprostnym kolana problem często określany jest chondromalacją rzepki, zespołem rzepkowo-udowym lub „kolanem biegacza”.

Etiologia – przyczyny chondromalacji rzepki i kolana biegacza

            Istnieje szereg czynników, które prowadzą do rozwoju chondromalacji. Wśród nich wymienia się: sumujące się w czasie mikrourazy, urazy stawów, zastrzyki jatrogenne, szczególnie często przyjmowane zastrzyki steroidowe, unieruchomienia z towarzyszącą atrofią mięśnia czworogłowego uda. Chondromalacja może wystąpić w każdym stawie, szczególnie często w stawach,  których w przeszłości dochodziło do urazów lub są zdeformowane.

Stawem, w którym najczęściej diagnozowana jest chondromalacja jest staw rzepkowo-udowy. Boczne ustawienie (lub przyparcie) rzepki w tym stawie prowadzi do nieprawidłowej jego mechaniki, a co za tym idzie zużycia chrząstki. Przyczyną ustawienia rzepki w przesunięciu bocznym bardzo często jest nieprawidłowy kąt Q, który wyznaczony jest pomiędzy przebiegiem mięśnia czworogłowego uda, a kierunkiem naciągu ścięgna mięśnia na rzepce. Za normę uznaję się 14 stopni u mężczyzn i 17 stopni u kobiet. Większy kąt u kobiet wynika z anatomicznych uwarunkowań (szersza miednica). Zbyt duży kąt Q wskazuje na boczne ustawienie rzepki.

Oprócz nieprawidłowego ustawienia bocznego rzepki możemy spotkać się także z rzepką zlokalizowaną zbyt wysoko lub zbyt nisko, co również może prowadzić do chondromalacji. Należy pamiętać, że mechanika stawu rzepkowo-udowego uwarunkowana jest budową i funkcjonowaniem całej kończyny dolnej, przede wszystkim stopy i jej stawów. Dysfunkcje w obrębie stopy, wady postawy, jej nieprawidłowe ustawienie, także mogą prowadzić do koślawienia kolana i bocznego zużycia stawu rzepkowo-udowego. Wykazano także negatywny wpływ chodzenia w butach na wysokim obcasie na mechanikę stawu rzepkowo-udowego.

Kto jest w grupie ryzyka wystąpienia chondromalacji rzepki i dlaczego „kolano biegacza”?              

            Statystyczne schorzenie dotyka częściej kobiety. Jako przyczynę takiej dysproporcji płciowej wskazuje się większy kąt Q u płci żeńskiej. Grupy zawodowe, które narażone są na wystąpienie konfliktu rzepkowo-udowego to te, których praca oparta jest na częstym wchodzeniu lub schodzeniu po schodach lub klękaniu. Ostatnią grupą zwiększonego ryzyka wystąpienia „kolana biegacza” są osoby aktywne fizycznie, uprawiające sporty biegowe. Dyscypliny oparte na długotrwałym biegu, szczególnie w warunkach przeciążeń, mogą prowadzić do uszkodzeń stąd powszechna nazwa schorzenia – „kolano biegacza”. Częstą przyczyną tego rodzaju dysfunkcji jest nadmierne napięcie pasma biodrowo-piszczelowego w tej grupie sportowców.

Objawy chondromalacji i „kolana biegacza”              

            Typowym objawem, charakterystycznym dla problemów w stawie rzepkowo-udowym jest ból w przedniej części kolana, w przypadku chondromalacji, lub ból przedziału bocznego kolana, w przypadku bocznego przyparcia rzepki i nadmiernego napięcia pasma biodrowo-piszczelowego. Ból nasila się podczas czynności obciążających obszar stawu, do których należą: wchodzenie i schodzenie po schodach, bieganie, klęczenie, kucanie. Diagnostyka różnicowa „kolana biegacza” i chondromalacji rzepki obejmuje między innymi: zapalenie więzadła rzepki, niestabilność rzepki, chorobę zwyrodnieniową stawu. Badanie diagnostyczne zawiera dokładny wywiad, badanie fizykalne oraz diagnostykę obrazową RTG lub rezonansem magnetycznym. W badaniu fizykalnym w celu diagnozy chondromalacji wykonywany jest test Clarka. Leczenie „kolana biegacza”Bardzo istotnym elementem terapii jest leczenie przyczynowe, a więc przywrócenie prawidłowej mechaniki stawu, właściwego ustawienia rzepki oraz balansu mięśniowego. Metody stosowane w terapii to terapia mięśniowo-piszczelowa (u biegaczy szczególnie ukierunkowana na pasmo biodrowo-piszczelowe), terapia manualna oraz specjalistyczne ćwiczenia przede wszystkim wzmacniające mięsień czworogłowy uda. W leczeniu chondromalacji zaleca się także wykonanie zabiegów fizykalnych tj. laseroterapia, krioterapia, magnetoterapia, w celu ograniczenia ewentualnego miejscowego stanu zapalnego i bólu. Jedną z nowoczesnych metod leczenia chondromalacji jest podanie osocza bogatopłytkowego (PRP). W przypadku braku poprawy zalecana jest artroskopia stawu.

Autor: mgr Kaja Kwiatkowska

Fizjoterapeutka, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Posiada 7-letni staż w zawodzie fizjoterapeutki oparty na pracy z pacjentami ortopedycznymi, urazowymi oraz sportowcami. Ukończyła liczne szkolenia z zakresu terapii manualnej oraz specjalistycznych form ćwiczeń ruchowych.

Zobacz artykuły tego autora