KOKSARTROZA- leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

Choroba zwyrodnieniowa (artroza) - definicja pojęcia

Zmiany wytwórcze (wzrostowe, rozwojowe) w organizmie trwają do około 25 roku życia. Od tego momentu we wszystkich tkankach i narządach dochodzi do stopniowego starzenia się komórek i występowania zmian „wstecznych”. Zmiany zwyrodnieniowe obserwuje się więc już u osób stosunkowo młodych, przed 30 rokiem życia. Nasilenie zmian i generowane przez nie objawy uwarunkowane są predyspozycjami genetycznymi danej osoby oraz występującymi czynnikami ryzyka.

Szacuje się, że w wieku 60 lat zmiany zwyrodnieniowe obserwowane są już u około 60% populacji.Choroba zwyrodnieniowa to ogólne pojęcie obejmujące proces patologiczny toczący się w stawach, charakteryzujący się występowaniem zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających. Zmiany zwyrodnieniowe jakie występują w stawach mają różny stopień zaawansowana i umiejscowienie co warunkuje stadium choroby oraz możliwości i metody jej leczenia. Zmiany degeneracyjne w obrębie stawów obejmują niszczenie chrząstki stawowej, a w zaawansowanych stadiach choroby także warstwy podchrzęstnej kości. Na skutek opisanych zmian dochodzi do zaburzenia anatomicznej struktury stawu w następstwie czego pojawiają się objawy bólowe oraz ograniczenie ruchomości i funkcji stawu. Zmiany zwyrodnieniowe mogą pojawić się we wszystkich stawach organizmu. Najczęściej proces chorobowy obejmuje jednak staw barkowy, biodrowy, kolanowy, a także stawy kręgosłupa. Inna nazwa choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego to koksartroza.

Przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

Zmiany zwyrodnieniowe powstają w efekcie ciągłego używania struktur stawowych. Nadmierne ich zużycie może być skutkiem zbyt dużego obciążenia biodra jakiemu poddawane jest na przestrzeni lat. Małe przeciążenia, mikro urazy oraz duże obciążenia stawu biodrowego przez wiele lat skutkują sumarycznie wystąpieniem zmian degeneracyjnych w stawie.

Inne przyczyny wystąpienia zmian zwyrodnieniowych to wady wrodzone, nieleczone wady postawy ciała, zmiany strukturalne w obrębie kończyny dolnej i stawu, a także przebyte w przeszłości urazy narządu ruchu, szczególnie kończyn dolnych, stawów biodrowego i kolanowego, obręczy miednicznej oraz kręgosłupa. Każda z wymienionych przyczyn może bezpośrednio przekładać się na wystąpienie zmian degeneracyjnych lub skutkuje nieprawidłowym przenoszeniem obciążeń, a co za tym idzie przeciążeniem stawu biodrowego i wystąpieniem choroby.

Postępujące zmiany i objawy koksartrozy

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego to schorzenie o charakterze postępującym. Oznacza to, że zaawansowanie zmian oraz nasilenie objawów zmienia się w czasie. Degeneracja chrząstki i tkanki podchrzęstnej inicjuje proces syntezy w obrębie kości i jej przebudowę. Zmiany te są podłożem do modyfikacji właściwości fizycznych kości. Zwiększa się twardość kości, a na ich krawędziach pojawiają się osteofity. Stopniowy postęp patologiczny zmian prowadzi do uszkodzenia błony maziowej stawu co generuje pierwsze objawy choroby czyli ból, ocieplenie, zaczerwienienie, obrzęk – klasyczne objawy stanu zapalnego. Pojawienie się bólu w obrębie stawu biodrowego to najczęściej pierwszy objawy choroby zwyrodnieniowej zgłaszany przez pacjentów.

Ból stawu pojawia się zwykle w momencie, w którym występują już charakterystyczne objawy fizykalne koksartrozy tj. pogrubienie obrysów stawu biodrowego, zmiany zniekształcające stawu, ustawienie pozaosiowe kończyny dolnej, ograniczenia ruchomości stawu biodrowego, słyszalne przez pacjenta dźwięki opisywane jako „strzelanie”, „trzeszczenie”, a także tarcie powierzchni stawowych. Z biegiem czasu objawy się nasilają. Dochodzi do znacznego ograniczenia ruchomości, na skutek czego pacjenci ograniczają aktywność ruchową, chodzenie oraz zgłaszają zmniejszone zdolności funkcjonalne.

Diagnoza koksartrozy oparta się na badaniu podmiotowym (wywiad), badaniu przedmiotowym oraz badaniu obrazowym RTG. Zmiany widoczne w rentgenie to: zagęszczenie struktury kości w warstwie podchrzęstnej, zwężenie szpary stawu, widoczne osteofity, torbiele kości. Wynik badania przedmiotowego połączony z obrazowaniem RTG stanowi podstawę do wprowadzenia odpowiedniego leczenia i specjalistycznej fizjoterapii.

Leczenie rehabilitacyjne choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

Jak już wspomniano wybór metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego zależy od stopnia zaawansowania zmian degeneracyjnych. Leczeniem z wyboru powinno być zawsze leczenie zachowawcze. Bardzo zaawansowane zmiany wymagają jednak leczenia operacyjnego. Zarówno w leczeniu zachowawczym jak i przygotowującym do interwencji chirurgicznej oraz w okresie pooperacyjnym podstawą jest profesjonalna fizjoterapia.

Składowe procesu rehabilitacji dobierane są indywidualnie do ogólnego stanu pacjenta, zgłaszanych objawów chorobowych oraz ograniczeń jakie niesie za sobą koksartroza oraz choroby współistniejące. Głównym celem rehabilitacji jest maksymalne zmniejszenie objawów bólowych oraz poprawa zakresu ruchu i funkcjonalności osoby chorej.Warto w tym miejscu zauważyć, że zmiany zwyrodnieniowe są nieodwracalne, można więc jedynie łagodzić występujące objawy oraz ograniczać rozwój choroby. Rehabilitacja obejmuje zajęty staw biodrowy, a także całą kończynę dolną oraz obręcz biodrową i kręgosłup. Istotnym aspektem jest zwrócenie uwagi na wyeliminowanie możliwych przyczyn zwyrodnienia oraz praca nad prawdiłową mechaniczką ciała i własciwą postawą.

Metody fizjoterapii jakie wykorzystuje się w przebiegu leczenia choroby zwyrodnieniowej biodra to: kinezyterapia (ćwiczenia specjalistyczne, ćwiczenia wzmacniające, ćwiczenia stabilizujące, ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w stawie), terapia manualna (terapia tkanek miękkich, terapia mięśniowo-powięziowa) oraz fizykoterapia. Fizykoterapia ma na celu, przede wszystkim, ograniczenie objawów miejscowego stanu zapalnego. Zabiegi jakie są wykorzystywane obejmują elektroterapię, laseroterapię, pole magnetyczne, ultradźwięki i fonoforezę oraz krioterapię. Regularna rehabilitacja oraz stosowanie się do zaleceń fizjoterapeuty widocznie zmniejsza uciążliwe objawy choroby zwyrodnieniowej oraz na dłuższy czas może zapobiec interwencji chirurgicznej.

Urządzenia wykorzystywane w rehabilitacji zwyrodnienia stawu biodrowego

Ważne aby w procesie leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego placówka prowadząca rehabilitację medyczną była zaopatrzona w niezbędną aparaturę. Występowanie miejscowego stanu zapalnego w okresie zaostrzeń choroby wymaga zastosowania zabiegów fizykoterapeutycznych. Niezbędne są więc urządzenia, które pozwolą na przeprowadzenie serii zabiegów.

W terapii wykorzystuje się różne rodzaje prądów. Najczęściej prąd galwaniczny w postaci jonoforezy. Ważne więc aby posiadać dobry aparat do elektroterapii np. aparat do elektroterapii ETIUS lub aparat marki BTL model BTL-4625. Dodatkowo zwykle stosowany jest laser lub pole magnetyczne. Ze względu na wielkość stawu biodrowego ważne aby aparat do laseroterapii posiadał zarówno sondę punktową jak i większą sondę prysznicową.Takie warunki spełnia m.in. PhysioGo.Lite lub zestaw do laseroterapii Lasertronic LT-3, a także lasery marki BTL. W przypadku pola magnetycznego aparat powinien być wyposażony w matę lub dużą cewkę tak aby objąć obręcz biodrową jak aparaty do magnetoterapii Magner dostępne w różnych formach posiadające leżankę z półką.

Zamiennie do jonoforezy często stosowana jest fonoforeza z wykorzystaniem ultradźwięków. Istotne więc aby posiadać aparat emitujący fale ultradźwiękowe. Proponujemy szczególnie aparat do terapii ultradźwiękowej Sonaris Ml ub Sonaris S.

Ostatnim zabiegiem, bardzo często stosowanym jako dodatek do wyżej wymienionych jest krioterapia. Aparatura do nadmuchu zimnym azotem, dwutlenkiem węgla lub powietrzem jest więc konieczna. Rekomendowane urządzenia to np. aparat Kriopol R. Z zakresu kinezyterapii dobrze aby placówka wyposażona była w UGUL lub systemy redcord umożliwiające ćwiczenia w odciążeniu, osobom ze znacznym ograniczeniem siły i funkcjonalności, szczególnie osobom starszym.

Autor: mgr Kaja Kwiatkowska

Fizjoterapeutka, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Posiada 7-letni staż w zawodzie fizjoterapeutki oparty na pracy z pacjentami ortopedycznymi, urazowymi oraz sportowcami. Ukończyła liczne szkolenia z zakresu terapii manualnej oraz specjalistycznych form ćwiczeń ruchowych.

Zobacz artykuły tego autora