Leczenie i rehabilitacje przykurczy mięśni

Przykurcze mięśni związane są z zaburzeniem równowagi pomiędzy grupami mięśni w obrębie danej części ciała, a także z brakiem możliwości całkowitego rozciągania się danego mięśnia. Jest to stan patologiczny, który sprawia ból i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Brak odpowiedniej rehabilitacji powoduje, że przykurcz mięśni będzie się pogłębiać, dlatego też nie powinno się go lekceważyć. Do prawidłowego funkcjonowania układu mięśniowego potrzebna jest prawidłowa praca mięśni antagonistów, czyli mięśni, które przeciwdziałają sobie. Ich napięcie jest równoważone, ponieważ działają niejako w parach. Jeśli jeden z nich jest osłabiony, to dochodzi do zwiększonego napięcia drugiego mięśnia. Czym dokładnie jest przykurcz mięśni? Jakie są jego przyczyny i objawy? Jak się leczy przykurcz i jak go unikać?

Czym jest przykurcz mięśni?

Przykurcze mięśni to zmiany występujące w ich obrębie w postaci obkurczania tkanek, co powoduje skrócenie długości całego mięśnia. Co istotne, występująca dolegliwość nie pozostaje bez wpływu na sąsiednie struktury, jak ścięgna czy stawy i może powodować ich degenerację. W zależności od wielu czynników, zmiany związane z długotrwałym przykurczem mięśni mogą być odwracalne lub nie. Jednym z najczęstszych schorzeń związanych z tą dolegliwością są:

•          przykurcz mięśnia brzuchatego łydki
•          przykurcz mięśnia czworogłowego uda
•          przykurcz mięśni kulszowo-goleniowych

Jakie są przyczyny przykurczy mięśni?

Skąd pojawiają się problemy związane z przykurczem mięśni? Najczęściej jest to efekt zaburzenia równowagi. Wiele mięśni ma tak zwanych swoich antagonistów, a więc inne mięśnie, które działają przeciwstawnie. Oznacza to, że na przykład jedna grupa mięśni odpowiada za zginanie ręki, a antagonistyczna dla niej grupa mięśniowa jest odpowiedzialna za prostowanie. Przykładów takich antagonistów w anatomii człowieka można wymienić bardzo dużo. W momencie, gdy jedna strona jest osłabiona, to nie daje odpowiedniej kontry. Prowadzi to do sytuacji, w której drugi mięsień nie ma możliwości pełnego rozciągnięcia i rozkurczu, czego efektem jest opisywany przykurcz. Z czasem problem może się pogłębiać, gdyż przykurczone tkanki zaczynają jeszcze bardziej naciągać osłabione struktury mięśniowe. Najczęściej taka sytuacja pojawia się z powodu:

•          siedzącego trybu życia, braku ruchu - najczęściej pojawia się wtedy przykurcz mięśnia brzuchatego łydki lub przykurcz mięśnia czworogłowego uda,
•          nierozciągania się, także przed treningiem, jak i po nim,
•          unieruchomienia - na przykład z powodu choroby lub kontuzji,
•          urazów - bezpośrednio, jak i pośrednio, przez unieruchomienie części ciała,
•          zwyrodnienia, zwłóknienia lub niedokrwienia mięśnia,
•          chorób - na przykład dystrofii mięśniowej, reumatoidalnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa,
•          blizny lub zrostu,
•          uszkodzenia nerwu, choroby o podłożu neurologicznym.

Czynnikiem, który również może przyczyniać się do przykurczu mięśni jest wiek. Dlatego też tak bardzo istotny jest ciągły ruch osób starszych. Co istotne, przyczyny tej dolegliwości można podzielić na neuropochodne (np. spastyczność), strukturalne (uszkodzone mięśnie w wyniku np. zwyrodnienia) i mięśniopochodne (dysbalans mięśniowy). Należy także mieć świadomość, że tendencja do powstawania przykurczu będzie coraz większa u osób starszych, które nie są aktywne fizycznie, a także mają problemy z chorobami ogólnoustrojowymi.

Objawy przykurczu mięśni

Przykurcze mięśni mogą być kompensowane przez ciało na wiele różnych sposobów. Może dochodzić do zmiany w postawie, czego efektem będą niespodziewane objawy - np. ból kręgosłupa, który będzie wynikał z problemów z kończyną dolną. To na dodatek pokazuje, jak ludzkie ciało jest zależne od wszystkich pracujących mięśni. Większość objawów jest jednak zlokalizowana w obszarze występowania patologii mięśniowej. W przypadku przykurczu mięśni uda objawy będą odczuwalne w górnej części nogi. Do typowych objawów tej dolegliwości można zaliczyć:

•          silny ból,
•          ograniczenie zakresu lub uniemożliwienie ruchu w stawie,
•          uczucie sztywności po przebudzeniu.

Jak leczyć przykurcze mięśniowe i co daje rehabilitacja?

Przykurcze mięśni to dolegliwość, której w dużej mierze można zapobiegać. Dlatego też z tego względu u pacjentów leżących i niepełnosprawnych istotne jest wykonywanie ćwiczeń na wszystkie stawy, a w szczególności kończyn dolnych i górnych. Zwykle wykonywane są ćwiczenia bierne i synergistyczne przy pomocy fizjoterapeuty, ponieważ taki pacjent nie jest w stanie sam ich wykonywać. Ćwiczenia izometryczne i synergistyczne mają na celu zapobieganie w pewnym stopniu przykurczom po unieruchomieniu dolnej części ciała, np. po złamaniu nogi.

Dzięki temu nie zacznie dochodzić do zanikania mięśni, co pośrednio przyczyni się do zwiększenia ich zakresu ruchu i rozciągania. Odpowiednio i regularnie przeprowadzane zabiegi kinezyterapii są w stanie opóźnić wystąpienie tej dolegliwości w wyniku chorób ogólnoustrojowych. Natomiast regularne rozciąganie przez zdrowe osoby zapewnia prawidłowe funkcjonowanie elementów układu kostno-stawowo-mięśniowego. Wpłynie to z korzyścią na sylwetkę, ukrwienie tkanek i zapobieganie rozwojowi dysfunkcji tego układu.

Przykurcz mięśni jest patologią, którą z powodzeniem można leczyć przy pomocy fizjoterapii. Duże znaczenie w tym przypadku ma wspomniana kinezyterapia, a przede wszystkim rozciąganie mięśni. Ćwiczenia rozciągające powinny być prowadzone zgodnie z metodyką, gdyż źle wykonywane mogą powodować jeszcze pogłębienie problemu. Przed rozciąganiem należy wykonywać zabiegi fizykalne, które charakteryzują się działaniem rozgrzewającym. Może to być naświetlanie promieniowaniem podczerwonym lub nadfioletowym.

Skuteczne okazują się także kąpiele wirowe, a w przypadku spastyczności tonoliza. Efekty regularnego rozciągania można utrwalać przy pomocy kinesiotapingu albo ortezy. Te drugie mają szczególne znaczenie w przypadku unieruchomienia kończyn dolnych wywołanego urazami. Najkorzystniejsze są wówczas ortezy wyposażone w specjalny zegar, który można nastawić na określoną ilość stopni ruchomości w stawie, w zależności od obecnych zdolności pacjenta.

W przypadku rehabilitacji mogą być stosowane takie zabiegi, jak:

•          drenaż limfatyczny -masaż powodujący redukcję obrzęku,
•          laseroterapia, elektroterapia, terapia ultradźwiękami, krioterapia, magnetoterapia - w przypadku wystąpienia stanów zapalnych,
•          masaż poprzeczny, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, fala uderzeniowa, igłoterapia - w celu poprawy ruchomości i elastyczności tkanek miękkich,
•          stretching,
•          kinesiotaping.

W celu poprawy stabilizacji, siły i koordynacji bardzo istotne są ćwiczenia, które skupiają się na konkretnych partiach ciała. W przypadku przykurczu mięśni goleniowo-kulszowych należy skupić się na mięśniach ud -  mogą to być ćwiczenia polegające np. na przyciąganiu uda do brzucha, skłonach do wyprostowanej nogi.

Autor: mgr. Kamila Spłocharska

Mgr Kamila Spłocharska, ukończyła szkolenia ukierunkowane na pracę z pacjentami neurologicznymi, z problemami uroginekologicznymi oraz z zespołami bólowymi różnego pochodzenia. W pracy z pacjentem patrzy holistycznie, niweluje ból wykorzystując różne formy terapii, w tym również terapię SCENAR.

Zobacz artykuły tego autora