Co obejmuje fizjoterapia sportowa?

Z roku na rok rośnie świadomość ludzi w zakresie własnego zdrowia. Coraz więcej osób zaczyna uprawiać różne dyscypliny sportowe, a także zaczyna korzystać z pomocy fizjoterapeutów, ale nie tylko w momencie pojawienia się urazów. Sportowcy-amatorzy często udają się do gabinetów fizjoterapii także w celach profilaktycznych, aby zapobiegać występowaniu kontuzji. Fizjoterapia jest bardzo ważnym elementem sportu i sprawdza się nie tylko w przypadku urazów i konieczności postawienia na nogi sportowców, ale także jako sposób na prewencję urazów. Czym jest fizjoterapia sportowa? Na czym polega? Czy istnieją metody, dzięki którym praca w sporcie okazuje się łatwiejsza?

Co to jest fizjoterapia sportowa?

Fizjoterapia sportowa to umiejętność doboru i zastosowania różnorakich technik fizjoterapii u osób, które uprawiają sport, a jej celem jest poprawienie i wydłużenie jakości kariery sportowej. Rola fizjoterapii z upływem lat wzrasta, czego dowodem jest jej nieustanny rozwój, szczególnie na polu technologicznym, gdyż opracowywane są nowoczesne sprzęty mające usprawniać procesy rehabilitacyjne. Fizjoterapeuta sportowy opiekuje się sportowcami z wielu różnych dyscyplin sportowych i w różnych warunkach otoczenia, np. w klinikach, podczas treningów drużynowych, a także w trakcie zawodów organizowanych w kraju lub poza jego granicami. Jego odpowiedzialność i rola są bardzo duże, a wpływ na to mają wspomniane warunki oraz stopień urazu i szczebla kariery sportowej danego zawodnika. Do niedawna jeszcze leczenie urazów i ułatwianie powrotu do zdrowia po wysiłku fizycznym i psychicznym pozostawało głównym obszarem pracy fizjoterapeutów sportowych, jednak w ostatnim czasie coraz częściej zwraca się uwagę na fizjoterapię w zapobieganiu urazom. Niejednokrotnie zdarza się, że specjalista jest jedynym członkiem sztabu medycznego w trakcie trwania zawodów i jego zadaniem jest szybka diagnoza sytuacji kryzysowych oraz udzielanie pierwszej pomocy.

Jaki jest obszar kompetencji fizjoterapeutów?

Aby fizjoterapeuta sportowy mógł przejąć odpowiedzialność za usprawnianie i utrzymywanie w perfekcyjnej dyspozycji zawodników, musi być biegły w identyfikacji problemów mięśniowo-szkieletowych, udzielaniu pierwszej pomocy, stosowaniu terapii manualnej i wspomagającej zabiegi fizykoterapeutyczne. Do niezbędnych minimum wymagań względem specjalisty zaliczyć można:

•          taping,
•          bandażowanie,
•          przygotowanie tymczasowego zaopatrzenia ortopedycznego,
•          znajomość modalności fizykoterapii,
•          znajomość terapeutycznego wykorzystania treningu,
•          dobór ochraniaczy i obuwia,
•          porady żywieniowe i związane z suplementacją.

Fizjoterapeuta powinien być w stanie podejmować właściwe decyzje kliniczne w zakresie metod leczenia urazów, a także kierowania sportowców do odpowiednich specjalistów. W przeciwieństwie do innych dziedzin medycznych, w których pacjent przychodzi na fizjoterapie po diagnozie, w sporcie podczas wystąpienia urazu, to fizjoterapeuta pozostaje jedyną osobą ze sztabu medycznego. Specjalista musi także podejmować decyzje o tym, czy zawodnik może pozostać na boisku lub brać udział w dalszej rywalizacji, czy zostanie z niej wyłączony i przekazany do dalszego leczenia. Co istotne, poza wiedzą w zakresie żywienia, psychologii sportu, zagrożeń związanych z dopingiem, fizjologii wysiłku fizycznego, konieczna jest również doskonała znajomość biomechaniki technik stosowanych w konkretnej dyscyplinie sportowej.

Kto może zostać fizjoterapeutą sportowym?

Fizjoterapia sportowa należy do specjalistycznych obszarów fizjoterapii. Aby zostać specjalistą, należy nabyć umiejętności i ogólnej wiedzy z zakresu tej dziedziny. W niektórych krajach istniała możliwość opiekowania się sportowcami przez początkujących specjalistów, którzy po ukończeniu specjalizacji zajmowali się stricte fizjoterapią sportową, jednak takie rozwiązanie szybko okazało się nieskuteczne. Absolwent medycyny może specjalizować się w medycynie sportowej. Mimo że obszary kompetencji obu zawodów różnią się znacznie, w wielu przypadkach role i kompetencje lekarzy sportowych i fizjoterapeutów sportowych przenikają się. Włącznie do sztabu trenerskiego fizjoterapeuty często wiąże się z utrzymaniem wyników sportowych na wysokim poziomie oraz z wydłużeniem kariery sportowca, dzięki profilaktyce urazów i kontuzji.

Obecnie przyjmuje się, że nawet 80 procent urazów sportowych wymaga interwencji fizjoterapeuty, a nie chirurga. Co istotne, po zabiegach chirurgicznych fizjoterapia również odgrywa kluczową rolę w procesach regeneracyjnych i pozwala szybciej wrócić do pełnej sprawności ruchowej. Dlatego też nie jest przesadnym stwierdzeniem, iż kontuzji sportowych nie można leczyć bez odpowiednich zabiegów fizjoterapeutycznych. Co więcej, stała obecność specjalisty w zespole przekłada się na oszczędność czasu, pieniędzy i zdrowia.

Jakie są rodzaje kontuzji sportowych?

Urazy w sporcie najczęściej dotyczą układu mięśniowo-szkieletowego. Najbardziej narażone na kontuzje są rzecz jasna więzadła, stawy, ścięgna, mięśnie oraz inne tkanki miękkie. Urazy sportowe można podzielić na trzy grupy - niewielkie urazy ostre, poważne urazy ostre i spowodowane przeciążeniem, które znane są także pod pojęciem overload lub overuse. Drobne, ostre urazy, jak np. zwichnięcia czy stłuczenia są bardzo powszechne i nie powodują dużego dyskomfortu, jednak mogą również poważnie zakłócić trening i osiągnięcia sportowca.

Na szczęście liczba poważnych urazów, jak zerwanie więzadeł, czy złamania jest stosunkowo niewielka, aczkolwiek w momencie, gdy się pojawią, ograniczają w sposób znaczący uczestnictwo w zawodach i treningach, a niekiedy mogą wymuszać koniec kariery sportowej. Wraz ze wzrostem obciążenia na jednostkach treningowych, bez odpowiedniego czasu na regenerację, wzrasta liczba urazów spowodowanych przeciążeniem, jak np. łokieć tenisisty, reakcji stresowych, a także zespołu ciasnoty barków. Kontuzje te są trudne do opanowania bez wsparcia oraz zaangażowania zawodnika i trenera, gdyż leczenie wymaga zmiany metod treningowych, intensywności i harmonogramu.

Jakie wyzwania stoją przed fizjoterapeutami sportowymi?

Kontuzje należą do jednych z najważniejszych powodów słabych wyników sportowych i przedwczesnego zakończenia kariery u wielu sportowców. Zjawiska te doszczegalne są przede wszystkim na niższych poziomach rozgrywkowych i u juniorów. Na wyższych poziomach sytuacjach jest znacznie lepsza, ponieważ pracują tam fizjoterapeuci o wyższych kompetencjach. Oczywiście, takie rozgraniczanie potrzeb ze względu na szczeble rozgrywkowe moze okazywać się bardzo krótkowzroczne, a jednym z głównych powodów tej sytuacji jest brak świadomości i nieprawdziwe przekonania managerów drużyn sportowych. Fizjoterapeuci sportowi powinni już w trakcie studiów często bywać na obiektach sportowych i analizować techniki gry pod względem biomechaniki. Dobrą możliwością zdobycia cennego doświadczenia są także praktyki w klubach sportowych i ośrodkach sportu, czy też gabinetach współpracujących ze sportowcami.

Autor: mgr. Kamila Spłocharska

Mgr Kamila Spłocharska, ukończyła szkolenia ukierunkowane na pracę z pacjentami neurologicznymi, z problemami uroginekologicznymi oraz z zespołami bólowymi różnego pochodzenia. W pracy z pacjentem patrzy holistycznie, niweluje ból wykorzystując różne formy terapii, w tym również terapię SCENAR.

Zobacz artykuły tego autora