Laseroterapia – jak działa i jakie zabiegi wykonuje się laserem?

Mało kto wie czym tak naprawdę jest laser i skąd jego nazwa się wywodzi. W Polskim tłumaczeniu to nic innego jak „wzmocnienie światła poprzez wymuszoną emisję promieniowania”  w tłumaczeniu z angielskiego Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation.

Jak zbudowany jest laser?

Każdy laser składa się z trzech ważnych elementów jakimi są ośrodek laserowy (gaz, ciecz, ciało stałe lub półprzewodnik), układ pompujący (źródło energii wzbudzenia) i komora rezonatora optycznego zawierająca dwa zwierciadła odpowiadające za kierunkowość emitowanego promieniowania. Światło laserowe posiada kilka cech charakterystycznych, dzięki którym możliwe jest jego zamierzone oddziaływanie, a są to:

- monochromatyczność – jednobarwność promieniowania, która oznacza, że lasery emitują promieniowanie o jednakowej długości fali

- koherencja  - spójność, wskazującą na tą samą fazę czasową i przestrzenną fal światła laserowego

- kolimacja – równoległość wiązki, dzięki której wiązka promieni wysyłana na dużą odległość tylko minimalnie zmienia rozmiar

- intensywność – cała moc promieniowania zawarta w wąskiej wiązce promieni

Wpływ lasera na tkanki

Opisane właściwości promieniowania laserowego za pomocą aparatu do laseroterapii, przy odpowiednio użytych parametrach pozwalają na celowane oddziaływanie na tkanki ludzkiego organizmu. Wiązka skierowana na określoną powierzchnię po drodze napotyka różne pod względem przepuszczalności struktury, w związku z czym odmienne będzie jej oddziaływanie na każdą z nich. Światło laserowe padające na tkanki w pierwszej kolejności ulega odbiciu (nawet 40-50% promieniowania może ulec odbiciu). Pozostałe wnika w tkanki gdzie ulega rozproszeniu, absorbcji oraz dalszej transmisji (wnikaniu).

Ilość promieniowania ulegającego odbiciu zależeć będzie od struktury tkanki (jej unaczynienia, pigmentacji), a także od kąta padania promieni (najmniejsze odbicie przy emisji prostopadłej). W trakcie biostymulacji ważne są procesy absorbcji i transmisji. Stopień absorbcji i przenikania również zależał będzie od struktury tkanki, ale także użytych parametrów.

Głębokość na jaką może dostać się wiązka lasera (transmisja) wynosi od kilku do kilkudziesięciu milimetrów i zależy od mocy oraz długości fali użytego lasera, a więc parametrów, które można modyfikować. W przypadku ultrafioletu, światła widzialnego i bliskich zakresów podczerwieni przyjmuje się, że im dłuższa długość fali tym większa głębokość penetracji tkanek. Z kolei proces absorbcji promieniowania w tkankach zależy od ich budowy, a dokładniej obecności takich składowych jak woda, hemoglobina, pigmenty.

Okienko optyczne, a więc długość fali przy której absorbcja jest największa zakłada się dla długości fal o wartości 550-950 nm. Krótsze i dłuższe fale rozproszeniu ulegną w warstwach powierzchownych. Najważniejszy, z punktu widzenia terapii, efekt biologiczny zależy od użytej mocy lasera. Pod wpływem promieniowania laserowego dochodzi do szeregu zmian w tkankach na poziomie komórkowym. W laserach małej i średniej mocy efekt termiczny nie ma większego znaczenia, natomiast w laserach dużej mocy składowa termiczna jest na tyle silna, by wykorzystać ją do procesów odparowywania czy koagulacji tkanek w chirurgii. Ważnym i ciekawym efektem działania lasera jest fotojonizacja – rozerwanie tkanki poprzez działanie krótkich impulsów o dużej gęstości mocy bez jej termicznej destrukcji.

Efekt oddziaływania lasera

Efekt oddziaływania lasera na tkanki zależy od wielu czynników: długości fali, mocy i dawki energii, częstotliwości impulsów oraz czasu naświetlania i liczby zabiegów w serii. W zależności od użycia określonych wartości przedstawionych parametrów uzyskany efekt działania na tkanki będzie miał podstawy fotochemiczne, foto termiczne i fotojonizacyjne. W praktyce działanie biostymulacyjne wyrażać będzie się przez poprawę ukrwienia i odżywienia tkanek, pobudzeniem regeneracji komórek oraz stymulacją syntezy białek. Obserwuje się działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Rodzaje laserów stosowanych w medycynie

Lasery podzielić można ze względu na moc emitowanego promieniowania oraz rodzaj ośrodka. Głównym podziałem jest klasyfikowanie laserów ze względu na moc oddziaływania. I tak wyróżniamy:

- lasery dużej mocy – powyżej 500mW – np: aparat do Laseroterapii wysokoenergetycznej POLARIS HP S- 8/10 W

- lasery średniej mocy – od 7 do 500mW- np.  Polaris 2

- lasery małej mocy – od 1 do 6MW

Analizując długość fali lasery można podzielić na te, które pracują na ultrafiolecie (długość fali poniżej 400nm), pracujące na podczerwieni (powyżej 780nm) oraz w pasmie widzialnym (pomiędzy 400 a 780nm długości wiązki).

Biorąc pod uwagę, opisany wcześniej, ośrodek laserujący dostępne na rynku lasery podzielimy właśnie pod kątem użytego ośrodka. Będą to lasery: gazowe, cieczowe, półprzewodnikowe oraz działające na ciałach stałych. Najczęściej stosowane są lasery helowo-neonowe. Są to lasery dość dużych rozmiarów, w których ośrodek laserowy stanowi mieszanina helu i neonu. Długość fali w tych laserach mieści się w zakresie promieniowania podczerwonego (632,8nm), a promieniowanie generowane jest w sposób ciągły. Ważnym podziałem ze względu na rodzaj oddziaływania na tkanki będzie właśnie różnicowanie lasera pod względem działania ciągłego lub impulsowego.

Coraz częściej w medycynie stosuję się lasery półprzewodnikowe, w których ośrodkiem czynnym jest, będący półprzewdonikiem,  arsenek galu. Lasery te charakteryzują się zdecydowanie mniejszymi rozmiarami, możliwością generowania promieniowania zarówno w sposób ciągły jak i impulsowy, oraz emisją promieniowania w zakresie podczerwieni (980nm) i widzialnego światła czerwonego (630nm). Należy pamiętać, że bez względu na rodzaj aparatu i użytego lasera najważniejsze są parametry zabiegu jakie w przypadku każdego urządzenia są elementem zmiennym, ustalanym przez terapeutę.

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania lasera  

Lasery stosowane są z powodzeniem w różnych gałęziach medycyny. Najczęstsze wskazania do stosowania laserów stanowią rany (również pooperacyjne), owrzodzenia, choroby narządu ruchu, choroby skóry, choroby przyzębia, choroby o podłoży reumatycznym. Warto pamiętać o biologicznym oddziaływaniu lasera na tkanki, które pozwoli podjąć decyzję o ewentualnej skuteczności działania lasera w analizowanym przypadku medycznym. Coraz popularniejsze staje się także użycie lasera w dermatologii oraz kosmetologii. Odnotowuje się korzystny wpływ laseroterapii na cellulit czy rozstępy oraz, jak już wspomniano, problemy skórne tj. trądzik, owrzodzenia, procesy zapalne skóry. Każda dysfunkcja, w której korzystne będzie oddziaływanie na tkanki w celu poprawy ich odżywienia, ukrwienia czy regeneracji będzie wskazaniem do jego zastosowania. Podejmując decyzję o możliwej skuteczności działania lasera w leczonym przypadku chorobowym pamiętać należy o wcześniejszym wykluczeniu przeciwwskazań do stosowania tej formy terapii, a są nimi bezwzględnie:

-ciąża,

-miesiączka,

-uogólnione procesy zapalne i choroby bakteryjne,

-uogólniona infekcja z gorączką,

-gorączka,

-padaczka,

-uczulenie na światło,

-nowotwory,

-cukrzyca (niewyrównana),

-nadczynność gruczołów dokrewnych (zaburzenia hormonalne).

Nie stosujemy lasera na okolicę oczu i oczodołów!

Bezpieczeństwo pracy z laserem

Niezwykle ważną kwestią w pracy z każdym czynnikiem fizykalnym jest bezpieczeństwo pacjenta oraz terapeuty. W przypadku oddziaływania promieniowania laserowego należy przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa:

- użycie profesjonalnych okularów ochronnych (posiadające oprawki z osłonami bocznymi oraz oznaczenia dotyczące gęstości optycznej i długości fali tłumionego promieniowania)

- wykluczenie przeciwwskazań do lasera zarówno u pacjenta jak i terapeuty (szczególnie kobiety w ciąży i osoby leczone onkologicznie)

- oznaczenia ostrzegawcze na drzwiach

Zastosowanie odpowiednich urządzeń laserowych i przestrzeganie przedstawionych zasad bezpieczeństwa pozwoli na skuteczny przebieg procesu terapeutycznego.

Autor: mgr Kaja Kwiatkowska

Fizjoterapeutka, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Posiada 7-letni staż w zawodzie fizjoterapeutki oparty na pracy z pacjentami ortopedycznymi, urazowymi oraz sportowcami. Ukończyła liczne szkolenia z zakresu terapii manualnej oraz specjalistycznych form ćwiczeń ruchowych.

Zobacz artykuły tego autora