STAW BARKOWO-OBOJCZYKOWY – URAZY I CHOROBY
Staw barkowo-obojczykowy, choć nieco mniej znany niż inne stawy, odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu górnej części ciała. Jego głównym zadaniem jest umożliwienie szerokiego zakresu ruchów ramienia. Warto zrozumieć, jakie urazy i choroby mogą dotknąć ten staw, aby lepiej dbać o nasze zdrowie i unikać poważniejszych komplikacji.
Anatomia stawu barkowo-obojczykowego
Staw barkowo-obojczykowy łączy dalszy koniec obojczyka z wyrostkiem barkowym łopatki. Pomiędzy powierzchniami stawowymi występuje krążek stawowy. Jest to staw płaski, którego stabilność zapewniają liczne więzadła i torebka stawowa. Przede wszystkim, więzadło barkowo-obojczykowe, więzadło kruczo-obojczykowe i kruczo-barkowe są kluczowe dla zachowania stabilności i funkcji tego stawu.
Urazy stawu barkowo-obojczykowego
Urazy stawu barkowo-obojczykowego są szczególnie powszechne wśród sportowców, czy pracowników fizycznych, którzy regularnie wykonują czynności związane z podnoszeniem ciężarów lub wykonywaniem ruchów powyżej poziomu głowy.
Najczęstsze urazy:
- Zwichnięcia i/lub uszkodzenia więzadeł – W wyniku upadku na wyprostowaną rękę lub bezpośredniego uderzenia w bark, staw może doświadczyć zwichnięcia. Objawy takiego urazu to ból, obrzęk, i widoczne deformacje stawu.
- Złamania obojczyka – Często towarzyszą upadkom, gdy ręka zostaje wyciągnięta do przodu, absorbując siłę uderzenia. Złamania te mogą wpływać na staw barkowo-obojczykowy, powodując jego niestabilność.
Skala Rockwooda - klasyfikacja urazów stawu barkowo-obojczykowego
Skala Rockwooda dzieli zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego na sześć typów, w zależności od stopnia uszkodzenia więzadeł oraz przemieszczenia kości:
Typ I:
● Lekkie uszkodzenie więzadeł, ale staw pozostaje w prawidłowej pozycji.
● Ból przy dotyku, minimalne przemieszczenie obojczyka.
● Stabilność stawu nie jest znacznie zakłócona.
Typ II:
● Większe uszkodzenie więzadeł, możliwe nieznaczne przemieszczenie obojczyka.
● Staw jest częściowo niestabilny.
● Ból i obrzęk są bardziej wyraźne.
Typ III:
● Pełne zwichnięcie stawu z kompletnym uszkodzeniem więzadeł barkowo-obojczykowych.
● Wyraźne przemieszczenie obojczyka.
● Staw jest niestabilny i wymaga często interwencji chirurgicznej.
Typ IV:
● Przemieszczenie obojczyka do tyłu, co może prowadzić do uszkodzenia mięśnia czworobocznego, może uciskać na nerwy i naczynia krwionośne.
● Zazwyczaj obserwuje się u młodszych pacjentów i sportowców.
● Wymaga leczenia chirurgicznego dla uniknięcia przewlekłych problemów.
Typ V:
● Bardzo ciężkie przemieszczenie obojczyka, zwykle ponad 100% względem jego normalnej pozycji.
● Poważne uszkodzenie tkanek miękkich.
● Leczenie chirurgiczne jest konieczne w celu przywrócenia funkcji stawu.
Typ VI:
● Najrzadszy i najcięższy typ, przy którym obojczyk przemieszcza się pod wyrostek barkowy.
● Wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.
Choroby stawu barkowo-obojczykowego
- Zespół ciasnoty barkowo-obojczykowej – Powstaje w wyniku zbyt ciasnego przejścia dla struktur nerwowo-naczyniowych między obojczykiem a pierwszym żebrem, co prowadzi do bólu i dyskomfortu podczas ruchów ramieniem.
- Artroza stawu barkowo-obojczykowego – Zwyrodnienie stawu może prowadzić do bólu, sztywności i ograniczenia ruchomości. Artroza ta często jest wynikiem przeciążenia stawu lub urazów.
Diagnostyka i leczenie
Diagnostyka urazów i chorób stawu AC zwykle wymaga dokładnego wywiadu medycznego, badania fizykalnego oraz badań obrazowych, takich jak RTG, USG czy MRI. Leczenie może różnić się w zależności od typu uszkodzenia. W łagodniejszych przypadkach (Typy I i II) leczenie jest przeważnie zachowawcze, obejmujące odpoczynek, zimne okłady, stabilizację stawu oraz fizjoterapię. W przypadkach bardziej skomplikowanych (Typy III-VI) często konieczne jest leczenie chirurgiczne, mające na celu odbudowę uszkodzonych struktur i stabilizację stawu.
Rozpoznanie i odpowiednie leczenie według skali Rockwooda są kluczowe dla uniknięcia przewlekłej niestabilności stawu i zapewnienia pacjentowi możliwości powrotu do pełnej funkcjonalności.
Fizjoterapia
Fizjoterapia i rehabilitacja w przypadku urazów i uszkodzeń stawu barkowo-obojczykowego są kluczowymi elementami procesu leczenia, mające na celu przywrócenie pełnej funkcjonalności ramienia oraz zapobieganie przyszłym kontuzjom. Odpowiednio dobrane ćwiczenia i techniki terapeutyczne mogą znacząco przyspieszyć powrót do zdrowia i zapewnić stabilność stawu.
- Faza ostra (0-2 tygodnie): celem jest zmniejszenie bólu i stanu zapalnego. Zaleca się odpoczynek, odciążenie stawu, stosowanie zimnych okładów, terapia manualna (delikatne techniki drenujące i przeciwbólowe).
- Faza subaktywna (2-6 tygodni): Poprawa zakresu ruchu i wzmacnianie mięśni.Terapia manualna w celu poprawy ruchomości stawów i mięśni. Ważne są również ćwiczenia wzmacniające dla mięśni obręczy barkowej, ćwiczenia propriocepcji.
- Faza powrotu do funkcjonalności (6 tygodni i dłużej): przywracanie możliwości sprzed urazu, wzmacnianie i stabilizacja mięśni.
Rehabilitacja stawu barkowo-obojczykowego może być długotrwała i wymagać cierpliwości oraz systematyczności. Ważne jest, aby pacjent ściśle współpracował z zespołem terapeutycznym i przestrzegał zaleceń, aby osiągnąć najlepsze wyniki.
Techniki specjalistyczne w fizjoterapii stawu barkowo-obojczykowego
- Terapia manualna:
● Mobilizacje Stawowe: Delikatne techniki mobilizacji stosowane są do poprawy ruchomości stawu, zmniejszenia bólu i przywrócenia prawidłowego zakresu ruchu.
● Masaż: Masaż tkanek miękkich może pomóc zredukować napięcie w okolicznych mięśniach, co z kolei przynosi ulgę w bólu i poprawia funkcjonalność.
- Fizykoterapia:
● TENS (Transkutana Elektryczna Stymulacja Nerwów): Może być używany do kontrolowania przewlekłego bólu poprzez blokowanie sygnałów bólowych wysyłanych do mózgu.
● Krioterapia: zastosowanie zimna, szczególnie we wczesnej fazie przynosi dużą ulgę dla pacjenta.
● Ultradźwięki: Stosowane do głębokiego ogrzewania tkanek w celu zmniejszenia bólu i promowania procesu gojenia.
- Ćwiczenia terapeutyczne:
● Ćwiczenia Wzmacniające: Koncentracja na wzmacnianiu mięśni obręczy barkowej oraz mięśni stabilizujących łopatkę i obojczyk, co jest kluczowe dla uniknięcia przyszłych urazów.
● Ćwiczenia Stabilizujące: istotne dla utrzymania stabilności stawu barkowo-obojczykowego i okolicznych ale też dla zachowania elastyczności mięśni, co zapobiega przeciążeniom i zwiększa zakres ruchu.
- Biofeedback:
● Technika, która wykorzystuje urządzenia elektroniczne do informowania pacjenta o stanie jego mięśni i sposobie ich pracy, co pozwala na lepsze kontrolowanie procesu leczenia.
Współpraca między ortopedami, fizjoterapeutami, trenerami personalnymi oraz psychologami, aby zapewnić holistyczne podejście do leczenia i rehabilitacji. Integracja różnych specjalności pozwala na lepsze zrozumienie potrzeb pacjenta i efektywniejsze planowanie procesu leczenia.
Wskazówki dla pacjentów
● Stosowanie zimnych okładów: Bezpośrednio po urazie, zimne okłady mogą pomóc zmniejszyć obrzęk i ból.
● Stopniowe zwiększanie obciążeń: W miarę postępów w rehabilitacji, obciążenia powinny być stopniowo zwiększane, aby unikać przeciążeń i nawrotów urazu.
● Regularne sesje z fizjoterapeutą: Regularne spotkania z fizjoterapeutą są kluczowe dla monitorowania postępów i dostosowywania programu rehabilitacji.
Prewencja
Prewencja urazów stawu barkowo-obojczykowego polega głównie na odpowiednim przygotowaniu do aktywności fizycznej, wzmocnieniu mięśni i więzadeł odpowiedzialnych za stabilność stawu oraz unikaniu sytuacji zwiększających ryzyko kontuzji. Regularne ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mogą znacząco zmniejszyć ryzyko urazów.
Podsumowanie
Staw barkowo-obojczykowy jest ważnym elementem układu ruchu, który umożliwia wykonanie wielu codziennych czynności. Jego urazy i choroby mogą znacząco wpłynąć na jakość życia, dlatego tak ważna jest ich odpowiednia diagnostyka i leczenie. Pamiętając o profilaktyce, możemy zapewnić sobie zdrowsze i bardziej funkcjonalne życie bez bólu i dyskomfortu.
Bibliografia:
● Flores DV, Goes PK, Gómez CM, Umpire DF, Pathria MN. Imaging of the Acromioclavicular Joint: Anatomy, Function, Pathologic Features, and Treatment. Radiographics. 2020 Sep-Oct;40(5):1355-1382. doi: 10.1148/rg.2020200039. Epub 2020 Aug 7. PMID: 32762593.
● Lau ETC, Hong CC, Poh KS, Manohara R, Ng DZ, Lim JL, Kumar VP. A relook at the reliability of Rockwood classification for acromioclavicular joint injuries. J Shoulder Elbow Surg. 2021 Sep;30(9):2191-2196. doi: 10.1016/j.jse.2021.01.016. Epub 2021 Feb 12. PMID: 33582181.
● Baren JP, Rowbotham E, Robinson P. Acromioclavicular Joint Injury and Repair. Semin Musculoskelet Radiol. 2022 Oct;26(5):597-610. doi: 10.1055/s-0042-1750726. Epub 2022 Dec 19. PMID: 36535595.
 (1).jpg)
