Choroba Raynauda – objawy oraz leczenie

Choroba Raynauda jest schorzeniem polegającym na nadmiernym obkurczaniu się naczyń krwionośnych pod wpływem stresu lub niskiej temperatury. Choroba ta objawia się między innymi blednięciem i zasinieniem skóry, a także uczuciem chłodu i mrowieniem rąk oraz stóp. Takich objawów nie należy lekceważyć, ponieważ brak wdrożonego leczenia może w konsekwencji doprowadzić do martwicy tkanek i owrzodzeń.

Co to jest choroba Raynauda?

Choroba Raynauda to przypadłość, która powoduje, że pod wpływem stresu lub niskiej temperatury następuje nadmierne obkurczanie się naczyń krwionośnych w dystalnych częściach ciała. Skutkuje to mniejszym przepływem krwi w określonych rejonach, co objawia się zblednięciem i zasinieniem skóry, a także uczuciem chłodu mrowienia. Po okresie zasinienia, gdy przepływ krwi wróci do optymalnej wartości, może pojawić się obrzęk i zaczerwienienie w danym miejscu.

Szacuje się, że nawet 10 procent ludzi na świecie może mieć chorobę Raynauda, z czego ponad 90 procent ma jej postać pierwotną. Zdecydowanie częściej chorują kobiety i osoby, które zamieszkują zimniejszy klimat. Nazwa choroby Raynauda używana jest, gdy u jej podłoża nie leży żadna konkretna choroba. Określenie objaw Raynauda, zespół Raynauda lub wtórnej postaci Raynauda odnosi się do schorzenia powstającego w wyniku określonej choroby, jak na przykład reumatoidalnego zapalenia stawów albo tocznia.

Przyczyny choroby Raynauda

Niestety, ale dokładna przyczyna powstawania tej choroby nie jest znana. Wiadomo jednak, że u jej podłoży leży nadmierna reakcja skurczowa małych naczyń krwionośnych, co jest odpowiedzią na niską temperaturę lub stres emocjonalny. Przez obkurczone naczynia przepływa znacznie mniej krwi, co powoduje niedokrwienie danej części ciała. Z czasem może nawet dochodzić do trwałego pogrubienia ściany naczyń krwionośnych i upośledzenia przepływu krwi.

Choroba Raynauda, która dotyka rąk i stóp może mieć również podłoże dziedziczne, aczkolwiek nie zostało to jeszcze do końca zbadane. Choroby tkanki łącznej można podzielić na pierwotne i wtórne. Co prawda w przypadku objawu Raynauda postać wtórna choroby jest zdecydowanie rzadsza, niż pierwotna. Warto jednak pamiętać, że rozwija się ona w późniejszym wieku, a u jej podłoży może leżeć inna choroba, jak np.:

            twardzina,

            zespół Sjogrena,

            zespół cieśni nadgarstka,

            niedoczynność tarczycy.

Wtórna choroba Raynauda, która wywoływana jest wpływem zimna lub stresu, może mieć także swoje podłoże w zażywanych lekach lub przyjmowanych substancji, wśród których wymienia się kofeinę, beta blokery, nikotynę i produkty zawierające estrogeny.

Objawy choroby Raynauda

Pierwotny objaw Raynauda zależy od częstości ataków, czyli zasinienia i zblednięcia palców rąk i stóp pod wpływem zimna i skurczu naczyń krwionośnych. Ponadto objawy zależą jeszcze od czasu trwania ataków i ciężkości skurczu. Wśród typowych objawów wymienia się:

            bladość i siność palców rąk i stóp, rzadziej nosa, uszu i ust,

            mrowienie, utrata czucia, bolesność obszaru dotkniętego niedokrwieniem,

            po ustąpieniu bladości powrót naturalnego koloru skóry, który następnie przechodzi w silne zaczerwienienie i obrzęk.

Ataki choroby nie zawsze muszą dotyczyć jednego i tego samego miejsca. Nie muszą one także dotyczyć ręki lub stopy, a jedynie niektórych palców. Jeśli pojawią się u pacjenta objawy Raynauda, to powinien on niezwłocznie udać się do lekarza. Nieleczone i silne ataki spowodowane chorobą Raynauda mogą skutkować przedłużającym się niedokrwieniem tkanek i ich martwicą.

Choroba Raynauda leczenie

Lekkie objawy można leczyć przy pomocy domowych sposobów, ale jeśli ataki zaczną się nasilać, należy udać się do lekarza, aby można było zastosować odpowiednie leczenie. Celem terapii jest to, aby częstość występowania ataków była mniejsza, tak samo długość i ciężkość. Ponadto leczenie ma zapobiegać powstawaniu nieodwracalnych uszkodzeń tkanek. W przypadku wtórnego rodzaju choroby niezbędne okazuje się leczenie choroby podstawowej.

Leczenie farmakologiczne

Farmakoterapia polega na stosowaniu odpowiednich leków, których celem jest rozszerzanie naczynek krwionośnych lub substancji, które będą blokowały obkurczanie się naczyń. Efektem stosowania farmakoterapii jest poprawa przepływu krwi. Do takich leków należą:

            Blokery receptorów alfa - ich zadaniem jest blokowanie receptorów alfa w naczyniach krwionośnych, co uniemożliwia innym substancjom o działaniu naczynioskurczowym łączyć się z receptorami. Dzięki temu naczynia nie ulegają obkurczeniu w przypadku ataku.

            Blokery kanałów wapniowych - są one niezwykle skutecznie w chorobie Raynauda. Dzięki ich zażywaniu zmniejsza się częstość występowania i długość trwania napadów u pacjentów.

            Leki o działaniu naczyniorozkurczającym - może to być nitrogliceryna, którą wciera się w miejsca, gdzie występuje upośledzony przepływ krwi.

Znalezienie leku, który będzie dobrze działał u danego pacjenta może wymagać sporo czasu i wypróbowania kilku różnych substancji. Warto być jednak w tym czasie cierpliwym i współpracować z lekarzem.

Leczenie chirurgiczne

W poważniejszych stanach chorobowych może się okazać konieczne leczenie chirurgiczne, jeśli farmakoterapia nie przyniesie żadnego skutku. Chirurgiczne sposoby leczenia choroby Raynauda i jej powikłań to:

            Amputacja - jest to ostateczność, jeśli chodzi o zabiegi chirurgiczne i stosuje się ją w przypadku, gdy dojdzie do martwicy palców wskutek przedłużonego niedokrwienia. W przypadku prawidłowego leczenia choroby, takie zabiegi nie są wymagane.

            Sympatektomia - jest to zabieg przecięcia nerwów. Najczęściej są to małe nacięcia na stopie lub ręce, a następnie chirurg odcina małe gałązki nerwowe od naczynek krwionośnych, które odpowiadają za skurcz lub rozkurcz. Co ważne, operacja ta nie zawsze jest skuteczna.

            Blokada nerwów - polega ona na wstrzyknięciu w odpowiednie nerwy substancji mających na celu zablokowanie przewodzenia bodźców nerwowych. Zapobiega to obkurczaniu się naczyń, ale leczenie to nie zawsze jest skuteczne i w przypadku nawrotu objawu musi być powtarzane.

Można także stosować domowe sposoby na uporanie się z tą chorobą. Oczywiście podstawą jest zdrowy tryb życia, a więc warto rzucić palenie, regularnie ćwiczyć, unikać kofeiny i walczyć ze stresem. Jeśli przyczyną pojawiania się choroby jest nadmiar emocji, a w szczególności stresu, to należy nauczyć się wychodzenia z takich sytuacji. Następnym etapem jest zrelaksowanie się i wyciszenie.

Niestety specjaliści jeszcze nie wiedzą, w jaki sposób można zapobiegać występowaniu tego schorzenia, ale znane są sposoby zmniejszające ryzyko jego pojawiania się i rozwinięcia ataków. Należy przy tym pamiętać, że choroba ta towarzyszy człowiekowi do końca życia. Ponadto należy również rozróżniać zespół Raynauda od objawu Raynauda. Chorobę zdiagnozować może lekarz przez wywiad i badanie fizykalne.

W trakcie wizyty lekarz może również przeprowadzić prosty test, który polega na włożeniu ręki pod strumień chłodnej wody i obserwowaniu reakcji. Nadmierny skurcz naczyń i mocne zblednięcie ręki może świadczyć o chorobie Raynauda. Nie istnieje jednak specjalny zestaw badań, które umożliwiałoby szybszą i trafniejszą diagnozę.

Autor: dr Katarzyna Kubasiak

Fizjoterapeutka, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Fizjoterapeutka z 7-letnim stażem w pracy z pacjentami ortopedycznymi oraz sportowcami. Adiunkt w Zakładzie Anatomii Człowieka AWF w Krakowie. Ukończyła liczne kursy z zakresu anatomii palpacyjnej, terapii manualnej oraz terapii tkanek miękkich, a także specjalistycznych technik diagnostycznych i terapeutycznych.

Zobacz artykuły tego autora