Neuroborelioza - objawy, powikłania. Jak wykryć neuroboreliozę?

Neuroborelioza jest szczególną odmianą boreliozy, która wywoływana jest przez bakterie przenoszone przez kleszcze. Objawia się ona ciągłym stanem zapalnym układu nerwowego. Neuroborelioza dotyka wszystkich, bez względu na wiek, zarówno dorosłych, jak i dzieci. Jak wykryć tę chorobę? Jak ją skutecznie leczyć?

Czym jest neuroborelioza?

Neuroborelioza jest chorobą, która najczęściej jest rozsiewana w postaci boreliozy. Jest to wieloukładowa choroba odkleszczowa, która charakteryzuje się zajęciem układu nerwowego. Borelioza, która nazywana jest również chorobą Lyme, jest wywoływana przez bakterie o kształcie krętka Borrelia burgdorferi. Za neuroboreliozę odpowiadają w Europie głównie Borrelia garinii, B. afzelii i B. burgdorferi sensu stricto. Przenoszą je kleszcze, czyli zainfekowane pajęczaki, które w trakcie pożywiania się krwią ofiary aplikują jej bakterie z boreliozą.

Zazwyczaj krętki docierają do układu nerwowego drogą krwionośną, gdzie działają cytotoksycznie i uwalniają mediatory stanu zapalnego, wywołując tym samym reakcję autoimmunologiczną. Mechanizm samej choroby jest bardzo złożony. Infekcja może przebiegać jako wczesna postać, a także przechodzić w neuroboreliozę przewlekłą, która trwa dłużej niż sześć miesięcy od zakażenia.

Przebieg i objawy neuroboreliozy

Od momentu zakażenia się bakteriami boreliozy może minąć kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat. Ponadto choroba może zaatakować obwodowy układ nerwowy albo ośrodkowy układ nerwowy. Chory w obu przypadkach najczęściej odczuwa zmęczenie senność i drażliwość. A jak wyglądają objawy w przypadku ataku poszczególnych układów nerwowych?

Neuroborelioza - objawy ze strony obwodowego układu nerwowego

Po zakażeniu bakterią boreliozy u większości chorych, w ciągu miesiąca w miejscu ukłucia pojawia się charakterystyczny rumień wędrujący. U niektórych osób może się jednak nie pojawić albo pozostać niewidoczny i wtedy jako pierwsze objawy zgłaszane są te neurologiczne. Wczesna postać neuroboreliozy objawia się głównie jako zajęcie nerwów obwodowych. Najczęściej dotyczy to nerwu czaszkowo-twarzowego, który odpowiedzialny jest za unerwienie mięśni twarzy i odczuwanie smaku. W przypadku obwodowego porażenia pacjent nie może zmarszczyć czoła zamknąć powieki i wyszczerzyć zębów.

Zajęcie nerwów czaszkowych może być poprzedzone silnymi bólami związanymi z zapaleniem nerwów korzeniowych. Ból nasila się głównie w nocy i może mieć zmienną lokalizację. Dodatkowo mogą temu towarzyszyć przeczulice i parestezje. U dzieci może również dojść do zajęcia nerwów mięśni gałki ocznej. W takim przypadku chory zgłasza zaburzenia widzenia w postaci dwojenia obrazu, opadania powieki, czy też nieprawidłowego ustawienia gałki ocznej. W przypadku późnej neuroboreliozy zapalenie może obejmować inne obwodowe nerwy i przebiegać jako mononeuropatia z zaburzeniami czucia.

Neuroborelioza objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego

Najczęściej neuroborelioza ośrodkowego układu nerwowego objawia się jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Do jego głównych symptomów należy silny ból głowy, wymioty, rozdrażnienie, gorączka, a także mogą pojawić się objawy oponowe, jak np. sztywność karku. W przypadku ostrego i ciężkiego przebiegu dochodzi do wzrostu ciśnienia śródczaskowego, co dla chorego może stanowić zagrożenie życia.

Rzadką odmianą neuroboreliozy OUN jest zapalenie mózgu oraz rdzenia kręgowego. Takie powikłania dotykają zaledwie 0,1% chorych. Przebieg jest różnorodny, ponieważ mogą pojawić się niedowłady połowicze, zaburzenia poznawcze, mioklenie, a także problemy z wysławianiem się i oczopląs. W późnym stadium boreliozy przebieg jest powolny i może przypominać stwardnienie rozsiane. Do innych rzadkich postaci tej choroby można jeszcze zaliczyć zapalenie naczyń mózgu, które wiąże się z ryzykiem udaru niedokrwiennego.

Diagnostyka neuroboreliozy

Neuroborelioza diagnozowana jest w badaniu ogólnym płynu mózgowo-rdzeniowego. W wynikach można wtedy zauważyć limfocytozę, zwiększoną komórkowość i podwyższoną ilość białka. W PMR można także wykryć przeciwciała przeciwko B. burgdorferi i materiał genetyczny bakterii wywołującej tę chorobę. Badanie testem PCR jest szczególnie przydatne, jeśli jest to wczesna faza neuroboreliozy, gdyż przeciwciała mogą nie być wykrywalne jeszcze w PMR. Co istotne, nie zaleca się wykonywania badań antygenu Borrelia, hemokiny CXCL13, czy testu transformacji limfocytów. Pomocne w diagnostyce różnicowej są badania neuroobrazowe.

Neuroborelioza - leczenie

Leczenie neuroboreliozy polega w głównej mierze na tym, aby pacjent przyjął antybiotyk. Dobór konkretnego leku zależy przede wszystkim od postaci choroby. W przypadku neuroboreliozy obwodowego układu nerwowego lekiem pierwszego wyboru jest amoksycylina u dzieci poniżej 9. roku życia. U dzieci powyżej 12. roku życia i dorosłych antybiotykoterapia opiera się na doksycykliny. Leczenie najczęściej trwa 21 dni. Neuroborelioza OUN wymaga zastosowania u wszystkich pacjentów ceftriaksonu dożylnie, a leczenie również trwa 21 dni. Lekiem drugiego wyboru jest doksycyklina. Objawowo można stosować leki przeciwbólowe z grupy NLPZ. W przypadku cięższego przebiegu neuroboreliozy wymagane jest najczęściej leczenie szpitalne.