Zimnolecznictwo i krioterapia

Zimnolecznictwo, czyli leczenie zimnem wykorzystywane jest w leczeniu różnych schorzeń nieco krócej niż ciepłolecznictwo. Mimo to zyskało ono dużą popularność w fizykoterapii. Wpływ niskich temperatur na tkanki znajdujące się w organizmie człowieka wynika z faktu, że dochodzi do uruchomienia mechanizmów fizjologicznych, które pozwalają zachować homeostazę cieplną. Reakcja organizmu zależy jednak w dużej mierze od powierzchni ciała, na którą oddziałują niskie temperatury. Na czym polega leczenie zimnem? Jakie są zalety zimnolecznictwa i jego wpływ na ludzki organizm? Jakie są wskazania i przeciwwskazania do przeprowadzania takiej terapii?

Co to jest zimnolecznictwo?

Zimnolecznictwo, znane także jako terapia zimnem, ewoluowało znacznie od II połowy ubiegłego wieku, gdy początkowo stosowano je wyłącznie do zmniejszania konsekwencji urazów, takich jak np. obrzęk, krwawienie i ból. Działało to poprzez odruchowy skurcz naczyń krwionośnych wywołany przez zimno. Z upływem czasu, dzięki postępowi w medycynie i technologii, zaczęto wykorzystywać zimnolecznictwo na szerszą skalę. W chirurgii stosuje się je do przerwania tkanek, wykorzystując fakt, że bardzo niskie temperatury mogą działać jak nóż. Współczesne zabiegi wykorzystujące niskie temperatury określane są mianem krioterapii.

W fizykoterapii i warunkach domowych zimnolecznictwo polega na poddawaniu tkanek działaniu niskich temperatur. Do tego celu używa się chłodnych lub zimnych okładów, np. woreczków z lodem, mrożonych produktów, żeli przechowywanych w lodówce, a także specjalnych urządzeń wykorzystujących ciekły azot. Terapia zimnem wykorzystywana jest do łagodzenia bólu, redukcji stanów zapalnych i obrzęków oraz do wspomagania procesów regeneracyjnych.

Jakie są rodzaje termoterapii zimnem?

W przypadku terapii zimnem można wyróżnić dwa rodzaje krioterapii – miejscową i ogólną. Czym się one od siebie różnią?

Krioterapia miejscowa wykorzystuje urządzenie z krioaplikatorem, które jest umieszczane w odległości kilkunastu centymetrów od chorego miejsca. Głównym celem tej metody jest schłodzenie określonej części ciała przy użyciu lodu, wody lub ciekłego azotu. Początkowa faza zabiegu obejmuje gwałtowne obkurczenie naczyń krwionośnych, zmniejszenie temperatury tkanek oraz spowolnienie procesów metabolicznych. Następnie dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, co przyspiesza krążenie krwi. Efekty to intensywniejsze oddawanie ciepła, obniżenie napięcia nerwowego, zmniejszenie krwiaków i obrzęków, spowolnienie przewodnictwa nerwowego oraz działanie przeciwbólowe.

Krioterapię ogólną wykonuje się w specjalnej kriokomorze, gdzie pacjent wchodzi w kostiumie kąpielowym, rękawiczkach i skarpetkach. Temperatura w komorze spada poniżej -100 stopni Celsjusza. Zabieg kontrolowany jest przez personel, który utrzymuje kontakt z pacjentem i umożliwia przerwanie krioterapii w dowolnym momencie. Po zabiegu ważna jest kinezyterapia, czyli wykonywanie ćwiczeń ruchowych ustalonych przez fizjoterapeutę, która trwa zazwyczaj do 30 minut. Tego typu rodzaj terapii leczenia zimnej jest niezwykle skuteczny i pomaga w poprawie ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Jak leczenie zimnem wpływa na organizm?

Stymulacja receptorów zimna w skórze przez niskie temperatury aktywuje zakończenia nerwowe układu współczulnego w ścianach naczyń krwionośnych. W odpowiedzi na to naczynia się kurczą, co prowadzi do zmniejszenia krążenia tętniczego, żylnego i chłonnego w obrębie skóry oraz tkanki podskórnej. Inne efekty to zahamowanie procesów metabolicznych, czasowe niedokrwienie powierzchownych struktur tkankowych, w tym obwodowego układu nerwowego, zmniejszenie wrażliwości receptorów czuciowych, zahamowanie produkcji mediatorów bólu oraz stanu zapalnego, a także zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych.

W tym samym czasie obserwuje się zwiększenie efektywności krążenia wewnętrznego, wzrost częstości pracy serca oraz podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. Kora nadnerczy zostaje pobudzona do produkcji amin katecholowych. Drobne skurcze mimowolne małych mięśni powierzchownych następują w celu wytworzenia energii, a mięśnie przywłosowe kurczą się, aby zmniejszyć utratę energii, co skutkuje pojawieniem się tzw. gęsiej skórki.

Przy przedłużającym się działaniu niskich temperatur, powierzchowne naczynia krwionośne reagują naprzemiennym kurczeniem się i rozszerzaniem (fala Lewisa), prowadząc do drugiej fazy reakcji na zimno. W tej fazie układ naczyniowy skóry i tkanki podskórnej rozszerza się, częstość pracy serca i oddychania zwalnia, a ciśnienie krwi spada. Następuje zmniejszenie napięcia mięśniowego, co jest często celem zabiegów z zakresu zimnolecznictwa.

Jakie są przeciwwskazania do krioterapii?

Krioterapia, mimo swoich licznych zastosowań i korzystnego wpływu na organizm, nie jest odpowiednia dla wszystkich pacjentów z uwagi na istniejące przeciwwskazania. Do nich zalicza się nadwrażliwość na zimno, znaczne osłabienie i wyniszczenie organizmu oraz choroba Raynauda, która objawia się mrowieniem i blednięciem palców rąk pod wpływem zimna z powodu nadmiernego skurczu naczyń krwionośnych. Ponadto, przeciwwskazaniami są ostre choroby infekcyjne, zaawansowane zmiany miażdżycowe, niedokrwistość, zaburzenia czucia, niewydolność układu oddechowego, przebyty zawał serca, zaburzenia rytmu serca, uszkodzenia skóry, stany gorączkowe, zapalenie miedniczek nerkowych i pęcherza moczowego, niedoczynność tarczycy, zaawansowane ropno-zgorzelinowe zmiany kończyn, epilepsja, ciąża, oraz ryzyko zatorów i zakrzepów w układzie żylnym. Te przeciwwskazania podkreślają konieczność dokładnej oceny stanu zdrowia pacjenta przed zastosowaniem krioterapii.

Jakie są wskazania do zimnolecznictwa?

Zimnolecznictwo to zabieg, który bardzo korzystnie wpływa na ludzki organizm. Metoda leczenia zimnem pomaga w walce z wieloma schorzeniami, ale warto zaznaczyć, że choroby, w których jest ona szczególnie efektywna. Wśród wskazań do jej przeprowadzenia wymienić można:

• zapalenia stawów,
• stany pourazowe,
• zapalenia okołostawowe ścięgien,
• choroby reumatyczne tkanek miękkich,
• profilaktyka osteoporozy,
• przewlekłe zmęczenie,
• przewlekły ból ciała i bóle kręgosłupa,
• stwardnienie rozsiane,
• zwichnięcia.

Autor: mgr. Kamila Spłocharska

Mgr Kamila Spłocharska, ukończyła szkolenia ukierunkowane na pracę z pacjentami neurologicznymi, z problemami uroginekologicznymi oraz z zespołami bólowymi różnego pochodzenia. W pracy z pacjentem patrzy holistycznie, niweluje ból wykorzystując różne formy terapii, w tym również terapię SCENAR.

Zobacz artykuły tego autora