Na czym polega kinezyterapia?

„Ruch może zastąpić wszystkie lekarska, ale żadne lekarstwo nie jest w stanie zastąpić ruchu” pisał w XIX wieku Samuel Auguste Tissot. Potwierdzenie tezy szwajcarskiego lekarza znaleźć możemy również we współczesnych publikacjach. Badacze, terapeuci, lekarze wykazują pełną zgodę oceniając korzystny wpływ ruchu i aktywności fizycznej na wiele aspektów zdrowia i kondycji ciała ludzkiego i jednogłośnie twierdzą, że ruch to zdrowie.

Czym jest kinezyterapia?

Z greckiego kinezyterapia to nic innego jak leczenie ruchem (kinesis z gr. ruch, therapeia z gr. leczenie). Nazwa ta zawiera więc w sobie wszystkie metody leczenia, w których podstawowym elementem terapii jest ruch. Wszystkie metody fizjoterapii, w których stosuje się ruch poszczególnych części ciała bądź ogólny zaliczymy do działu kinezyterapii. Będą to zarówno proste ćwiczenia gimnastyczne, ogólnousprawniające, siłowe czy specjalne jak również specjalistyczne metody fizjoterapii takie jak metoda McKenzie, PNF czy terapia wg Kaltenborna. Każda wymieniona forma rehabilitacji zawiera w sobie elementy ruchowe jako podstawę terapii.

Podział kinezyterapii

W bardzo ogólnym podziale mówimy o kinezyterapii miejscowej i ogólnej.

Kinezyterapia miejscowa dotyczyć będzie ćwiczeń ruchowych konkretnego obszaru jakim może być kończyna, tułów lub zmienione chorobowo narządy. W tym dziale zawierają się takie ćwiczenia jak:

-ćwiczenia bierne

-ćwiczenia czynno-bierne

-ćwiczenia czynne w odciążeniu

-ćwiczenia czynne (ćwiczenia czynne wolne – bez oporu)

-ćwiczenia czynne z oporem (ćwiczenia siłowe)

-ćwiczenia wspomagane

-ćwiczenia samo-wspomagane

-ćwiczenia izometryczne

-ćwiczenia synergistyczne

-ćwiczenia kontrlateralne

-ćwiczenia ipsilateralne

-ćwiczenia oddechowe

Wymienione powyżej formy ćwiczeń dotyczą głównie kończyn oraz tułowia. Bazując na podstawowych rodzajach ćwiczeń tworzy się jednostki fizjoterapeutyczne zawierające wymienione elementy, a będące niczym innym jak treningiem z wykorzystaniem ćwiczeń usprawniających odpowiednio dobranych do stanu pacjenta. Dobór odpowiednich ćwiczeń przez fizjoterapeutę oparty jest na analizie stanu ogólnego pacjenta oraz wskazań i przeciwwskazań do terapii ruchem. Przed przystąpieniem do leczenia fizjoterapeuta przeprowadza testy funkcjonalne oraz ocenia siłę poszczególnych mięśni i grup miejscowych wg testu Lovetta – dzięki tej analizie wprowadza wybrane z pośród powyższych ćwiczenia będące najlepszą możliwą do wykonania przez pacjenta formą ruchu.

Kinezyterapia ogólna dotyczy całego organizmu, nie jest skoncentrowana na ruchu konkretnych obszarów objętych chorobą. Może także stanowić formę prewencji urazów i dysfunkcji narządu ruchu oraz innych organów. Ćwiczenia jakie można zastosować to:

-ćwiczenia ogólnousprawniające

-różne formy gimnastyki (gimnastyka poranna, gimnastyka specjalna, fitness)

-ćwiczenia w wodzie

-ćwiczenia ogólne z użyciem przyrządów

-sport (sport osób niepełnosprawnych, inne dyscypliny sportowe)

Pozytywny wpływ ruchu na ludzki organizm

Bez względu na rodzaj kinezyterapii jaka zostanie zastosowana, warto pamiętać, że korzyści płynące z ruchu i aktywności fizycznej dotyczyć będą całego organizmu. Układ nerwowy i hormonalny odpowiadający za homeostazę ciała człowieka, a także układ powięziowy przenoszący wszystkie siły i bodźce powodują przeniesienie efektów terapii na obszary odległe. Dlatego też miejscowa rehabilitacja ruchowa zawsze wpłynie na stan ogólny całego ciała. Jakie korzyści miejscowe i ogólne przynosi aktywność ruchowa? Przede wszystkim poprawa krążenia, a tym samym odżywienia i dotlenienia tkanek. Dla układu ruchu będzie to zwiększenie zakresów kątowych w stawach, poprawa elastyczności, funkcji i siły mięśni. Oraz bardzo ważne – endorfiny. Podczas zwiększonej aktywności fizycznej hormony „szczęścia” wydzielone w zwiększonej ilości nawet podczas niewielkiego ruchu powodują poprawę nastroju, redukują stres, a także działają przeciwbólowo.

Metody stosowane w kinezyterapii

Obok klasycznych ćwiczeń ruchowych w zakresie kinezyterapii wyróżnić możemy także metody specjalne. Będą do jasno sformułowane i opisane koncepcje zastosowania konkretnych ruchów w leczeniu określonych dysfunkcji. Do metod takich zaliczyć można

-PNF czyli torowanie mięśniowo – nerwowe – podstawowym celem tej terapii jest funkcja jakiej chory potrzebuje, a została utracona. Zakres ruchu i siła mięśni są tutaj środkiem do uzyskania funkcji. Cele ustala sam pacjent, a terapia bazuje na powtarzalnych wzorcach ruchowych. Metoda uznawana na całym świecie, przynosząca bardzo dobre efekty w pracy z pacjentami neurologicznymi i ortopedycznymi.

-Metoda McKenzie – to przede wszystkim dobra diagnoza, ale także ruch. Bazuje na nauce odpowiednich strategii ruchowych, co pozwala na „autoterapię”, a więc samoleczenie pacjenta przy wykorzystaniu wyuczonych ruchów, dostosowanych do pacjenta na podstawie dokładnego badania i wiedzy terapeuty tej metody.

-Metoda Kaltenborna i Evjentha – to metoda diagnozy i manualnej pracy z pacjentem ortopedycznym. Dodatkowym uzupełnieniem pracy manualnej jest w niej trening kinezyterapeutyczny, a więc specjalne ćwiczenia i sekwencje ruchowe zalecane pacjentowi w przebiegu terapii oraz po jej zakończeniu.

Wraz z rozwojem rehabilitacji ruchowej pojawiają się coraz nowsze metody i koncepcji pracy z pacjentem, wszystkie bazujące na ciągle badanym, korzystnym wpływie ruchu na organizm ludzki.

Przyrządy stosowane w kinezyterapii

Kinezyterapię z powodzeniem stosować można bez użycia przyrządów i pomocy dodatkowych, jedynie z użyciem mobilności i ciężaru ciała. Wykorzystuje się jednak szereg urządzeń i przyrządów w celu wspomagania lub urozmaicenia terapii. W zależności od stosowanych ćwiczeń dostępnych jest szereg ułatwiających ich przeprowadzenie przyrządów do kinezyterapii. I tak w przypadku ćwiczeń w odciążeniu zastosujemy odpowiednie mechanizmy umożliwiające odciążenie ćwiczonego obszaru – będą to wszelkiego rodzaju podwieszenia, systemy bloczkowo ciężarkowe, linki, podwieszki. W zakresie ćwiczeń czynnych z oporem zastosować można wszelkie możliwe dostępne formy oporu stałego, a więc ciężarki, hantle, obciążniki, a także progresywnego – taśmy, loopy, tuby. Również w kinezyterapii ogólnej stosować można przyrządy ułatwiające przeprowadzenie ćwiczeń – dla ćwiczeń stabilizujących: dyski, poduszki, piłki, w gimnastyce ogólnej: maty, piłki, mniejsze piłeczki, obręcze, stepy. Oferta przyrządów fizjoterapeutycznych dostępnych na rynku jest bardzo szeroka, a ich wybór zależał będzie wyłącznie od inwencji terapeuty, planu leczenia oraz potrzeb i możliwości pacjenta. Wiele z nich z powodzeniem używać można również w domu.

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania kinezyterapii

Jak już wspomniano, kinezyterapia stosowana może być w większości schorzeń. Wskazaniem do jej przeprowadzenia będzie więc każda dysfunkcja, przede wszystkim w obrębie narządu ruchu. Głównym wskazaniem oczywiście będą problemy z zakresem ruchu, przykurcze mięśniowe, obniżenie siły mięśniowej, zaburzenie funkcji ruchowych. To problemy, które leczone będą kinezyterapią jako podstawowym sposobem terapii. W wielu innych przypadkach ruch będzie uzupełnieniem leczenia podstawowego.

A więc: w rehabilitacji ortopedycznej, neurologicznej, kardiologicznej, pulmonologicznej, pediatrycznej, nefrologicznej, geriatrycznej – wszędzie tam gdzie ruch będzie możliwy do wykonania, przyniesie pozytywne efekty. Przeciwwskazaniem do stosowania tej formy terapii będzie ciężki ogólny stan chorego, leczenie onkologiczne, a także unieruchomienie danego obszaru ciała. W przypadku unieruchomienia przeciwwskazanie dotyczyć będzie jedynie unieruchomionego obszaru, należy tutaj pamiętać, że dozwolony ruch obszarów odległych będzie wspomagał leczenie.

Z względu na wiele pozytywnych aspektów zastosowania rehabilitacji ruchowej, przyjemności jej stosowania oraz niewielkiej liczby przeciwwskazań, kinezyterapia cieszy się dużą popularnością nie tylko w gronie terapeutów ale także wśród większości pacjentów.