Co to jest jonoforeza?

Jonoforeza to zabieg z użyciem prądu stałego (prądu galwanicznego). Istotne jest użycie w terapii tego właśnie rodzaju prądu ze względu na jego jednokierunkowy przebieg. Zabieg polega na wprowadzeniu do tkanek substancji czynnych, w postaci wodnych roztworów leków lub hydrofilnych maści i żeli, używając prądu galwanicznego. Istotne jest zwrócenie uwagi na elektrodę, pod którą podaje się lek – dobraną pod względem ładunku jonowego wprowadzanej substancji. Jony dodatnie podawane są więc spod anody , a ujemne spod katody. Dzięki temu atomy są „odpychane” przez elektrodę jednoimienną i wędrując do przeciwległej przechodzą przez tkanki oddziałując na nie w zamierzony sposób.

Jak przebiega zabieg?

Zabieg rozpoczyna przygotowanie pacjenta, potrzebnej aparatury i akcesoriów zabiegowych oraz leku. Przed przystąpieniem do zabiegu należy wykluczyć przeciwwskazania do stosowania jonoforezy, sprawdzić czucie pacjenta w okolicy zabiegowej oraz oczyścić skórę w miejscu przyłożenia elektrod. Przygotowane zostają elektrody i namoczone podkłady (najczęściej jałowe gazy lub specjalne podkłady w postaci gąbek). Pod elektrodą czynną umieszczony zostaje lek (zwykle namoczona roztworem substancji lignina).

Następnie dwie elektrody umieszczone zostają w odpowiedni sposób na ciele pacjenta – według prawidłowej techniki zabiegu jonoforezy należy tak ułożyć elektrody aby prąd przebiegał przez chore tkanki (poprzecznie dla tkanek głębokich, stawów i podłużnie dla tkanek położonych bardziej powierzchownie). Terapeuta uruchamia aparaturę. Natężenie prądu ustawione zostaje zgodnie z odczuciami pacjenta (dlatego tak ważne jest aby sprawdzić poziom czucia u pacjenta). W momencie kiedy pacjent zgłasza uczucie delikatnego mrowienia należy zakończyć zwiększanie dawki i pozostawić na osiągniętym poziomie przez około 10-20 min. Po zakończeniu zabiegu aparat automatycznie wyłącza przebieg prądu przez obwód a elektrody mogą zostać usunięte z ciała pacjenta.

W wyniku oddziaływania prądy stałego istnieje możliwość wystąpienia rumienia galwanicznego – jednolite zaczerwienienie w miejscu przyłożenia elektrod. Jest to zjawisko normalne, a rumień znika do kilku godzin. W przypadku nieprzyjemnych odczuć jak swędzenie, ból, pieczenie, nadmierne zaczerwienienie w miejscu zabiegowym należy natychmiast zgłosić się do terapeuty lub przychodni lekarskiej. Powikłania o zabiegu zdarzają się bardzo rzadko i mogą być wynikiem nadwrażliwości na działanie prądu stałego lub któregoś składniku leku.

Zastosowanie prądu galwanicznego w rehabilitacji (fizykoterapia z użyciem prądu galwanicznego)

Zabieg jonoforezy stosowany jest w rehabilitacji w celu podania odpowiednich leków lub substancji do wnętrza tkanek. Pokonanie bariery skóry poprzez próbę mechanicznego wprowadzenia leku – smarowanie, nacieranie, jest niemożliwe. Wprowadzenie leków do powierzchownych warstw skóry może odbywać się bez udziału czynnika fizykalnego. Jednak już dotarcie do tkanki podskórnej, a z pewnością do tkanek głębiej położonych – mięśni, więzadeł, ścięgien, kości, wymaga zastosowania odpowiedniego „nośnika” , który pozwoli na głębokie działanie substancji czynnej. W tym celu używa się w fizykoterapii dwóch rodzajów czynników fizykalnych i są to ultradźwięki w zabiegu fonoforezy lub prąd galwaniczny w jonoforezie. Dzięki temu zabiegowi możliwe jest bezpośrednie wprowadzenie odpowiedniego leku w miejsce chorobowo zmienione.

Fizykoterapię w postaci jonoforezy stosuje się w leczeniu następujących dolegliwości: polineuropatie lub nerwobóle, choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa i stawów obwodowych, artrozy, zaburzenia krążenia obwodowego, utrudniony zrost kostny. Najczęściej wykorzystywane leki to naproxen, ibuprofen, chlorowodorek histaminy, roztwór acetylocholiny, lidokainy, heparyny, chlorek wapnia. Istotny jest ładunek jonowy roztworu w celu odpowiedniego umieszczenia leku pod właściwą elektrodą.

Zastosowanie jonoforezy w kosmetyce

Kosmetyczna jonoforeza to krótki (zwykle około 10-minutowy) zabieg w trakcie którego podaje się przez skórę odpowiednie substancje czynne. Oddziaływanie jonoforezy na skórę i tkankę podskórną jest składową działania leku oraz prądu stałego. W wyniku oddziaływania prądu galwanicznego dochodzi do przegrzania tkanek i poprawy krążenia, a co za tym idzie lepszego ich dotlenienia i odżywienia. Substancje czynne najczęściej wykorzystywane w galwanizacji kosmetycznej to postać jonowa cynku, wapnia i miedzi. W odróżnieniu od fizykoterapii w kosmetyce wyróżniamy jonoforezę labilną i stabilną. Jonoforeza stabilna wygląda podobnie jak w rehabilitacji – elektroda czynna i bierna są nieruchome względem siebie.

W jonoforezie labilnej, stosowanej częściej w gabinetach kosmetycznych, elektrody zmieniają wzajemne położenie w trakcie zabiegu. W kosmetyce zabiegi jonoforezy stosuje się w leczeniu zmian powstałych w przebiegu takich chorób jak trądzik różowaty i trądzik pospolity, a także w celu poprawy wyglądu skóry w przypadku występujących uczuleń, zmarszczek, przebarwień, blizn, utraty elastyczności skóry, rozszerzonych lub pękających naczynek krwionośnych, nadmiernego pocenia się skóry.

Przeciwwskazania do zabiegu jonoforezy

Przeciwwskazania do zabiegu jonoforezy obejmują przeciwwskazania do wykonywania zabiegów cieplnych, zabiegów z użyciem prądu oraz uczulenia na substancje czynne. Bezwzględnie przeciwwskazana jest jonoforeza w przypadku wystąpienia ropnych stanów zapalnych skóry i tkanek miękkich w miejscu zabiegowym lub widocznych wyprysków i owrzodzeń, a także przerwania ciągłości skóry. Nie należy rozpoczynać zabiegu jonoforezy u pacjenta z wszczepionym rozrusznikiem serca lub metalowymi implantami. Przeciwwskazaniem do zabiegu są także zmiany nowotworowe, zaawansowane zmiany miażdżycowe oraz uogólniony stan zapalny i infekcje przebiegające z gorączką. Należy zwrócić szczególną uwagę na badanie czucia gdyż w przypadku miejscowego zaburzenia czucia nie wolno wykonywać zabiegu lub należy zachować szczególną ostrożność w trakcie ustalania natężenia prądu.

Autor: dr Katarzyna Kubasiak

Fizjoterapeutka, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Fizjoterapeutka z 7-letnim stażem w pracy z pacjentami ortopedycznymi oraz sportowcami. Adiunkt w Zakładzie Anatomii Człowieka AWF w Krakowie. Ukończyła liczne kursy z zakresu anatomii palpacyjnej, terapii manualnej oraz terapii tkanek miękkich, a także specjalistycznych technik diagnostycznych i terapeutycznych.

Zobacz artykuły tego autora