Historia terapii manualnej

Początki terapii manualnej miały miejsce już w starożytnym Egipcie czy Grecji. Sam Hipokrates stosował elementy pracy manualnej w leczeniu wielu chorób. W czasach współczesnych pierwsze wzmianki o leczeniu terapią manualną odnajduje się w dziewiętnastowiecznej Anglii. Tamtejsi lekarze stosowali różne techniki ręcznego opracowania narządu ruchu w leczeniu jego dyfunkcji. Gwałtowny rozwój metody przypisuje się jednak czasom drugiej połowy XX wieku. W tym okresie terapia manualna dotarła do Stanów Zjednoczonych gdzie opracowano pierwszy na świecie program nauczania terapeutów manualnych i dokładnie sprecyzowano proces leczenia i sposób postępowania. W kolejnych latach terapia manualna ewoluowała przechodząc liczne modyfikacje, aż docierając do czasów współczesnych przyjęła wiele form opracowywania opartych na źródłowych, podstawowych technikach manualnych – ślizgu, trakcji i kompresji w stawach oraz ucisków tkanek okołostawowych.

Terapia manualna w fizjoterapii

Terapia manualna jest szerokim pojęciem, które zawiera w sobie szereg metod opracowania tkanek, w których aspektem łączącym jest praca manualna z ciałem pacjenta. Z użyciem rąk lub specjalistycznych przyrządów w nich umieszczonych terapeuta opracowuje poszczególne struktury organizmu. Praca manualna opiera się głównie na mobilizacji i manipulacji stawów i tkanek miękkich okołostawowych.

W ostatnich latach terapia manualna coraz częściej uzupełniania jest o techniki mięśniowo – powięziowe, w zakresie których również manualnie opracowuje się powięź i mięśnie zlokalizowane w pobliżu  leczonej okolicy oraz w miejscach odległych. W zakresie terapii manualnej zawierają się więc wszystkie techniki, zarówno twardego opracowania tkanek jak i delikatnego ich rozluźniania, w których dochodzi do mechanicznego opracowania struktur układu ruchu z użyciem rąk terapeuty. Z punktu widzenia pacjenta potocznie nazywana jest często masażem tkanek. Z medycznego punktu widzenia nie jest to klasyczny masaż, nie zawiera w sobie bowiem podstawowych składowych masażu i opiera się na innego rodzaju pracy manualnej. Czynnikiem łączącym te dwa rodzaje terapii jest bezpośredni kontakt rąk fizjoterapeuty z ciałem pacjenta podczas opracowania leczonych miejsc.

Czy terapia manualna ogranicza się do kręgosłupa?

Terapia manualna jest uniwersalną techniką terapeutyczną i jej zastosowanie możliwe jest w przypadku tkanek zarówno kręgosłupa jak i stawów obwodowych. Wyróżnia się więc terapię manualną kręgosłupa, terapię manualną kolana, terapię manualną stawu skokowego lub szerzej terapię manualną kończyny dolnej lub kończyny górnej. Tak naprawdę określenie zakresu opracowania wskazuje jedynie na miejsce lokalizacji problemu, a metody zawierające techniki manualne stosować można wszędzie tam gdzie do czynienia mamy ze stawami, a więc w całym układzie ruchu.

Leczona okolica uzależniać będzie jedynie rodzaj stosowanych technik manualnych. Na rynku dostępny jest szeroki wybór kursów z zakresu terapii manualnej. Niektóre z nich kładą główny nacisk na opracowanie kręgosłupa, inne stawów obwodowych. Są także metody uniwersalne, które mają swoje zastosowanie w przypadku dysfunkcji w każdym obszarze ciała. W trakcie ich stosowania różni się jedynie chwyt i kierunek pracy dopasowany ściśle do leczonej okolicy.

Stoły wykorzystywane w terapii manualnej

Ze względu na bardzo ważny w terapii manualnej kierunek działania siły oraz możliwość generowania odpowiedniej siły nacisku istotny jest wybór odpowiedniego stołu, dopasowanego do wykonania specjalistycznych technik manualnych. Niezwykle ważne jest właściwe ustawienie ciała pacjenta w odpowiedniej pozycji, szczególnie w przypadku wykonywania intensywnych technik takich jak manipulacje stawów.

Wybór odpowiedniego stołu do terapii manualnej będzie miał szczególne znaczenie w przypadku leczenia manualnego kręgosłupa i dużych stawów, gdzie odpowiednia pozycja ułożeniowa będzie kluczowym elementem terapii oraz pozwoli na ergonomiczną pracę terapeuty. Stoły do terapii manualnej mają więc możliwość regulacji poszczególnych elementów tak aby w sposób łatwy przygotować odpowiednią pozycję terapeutyczną. Możliwość regulacji wysokości znacznie ułatwia pracę terapeucie oraz pozwala na wykonanie wszystkich technik.  Dodatkowym aspektem, na który należy zwrócić uwagę w wyborze tego rodzaju stołu jest twardość jego powierzchni – tradycyjne stoły do masażu są zbyt miękkie aby wykonać na nich twarde techniki manualne.

Wskazania i przeciwwskazania

Główne wskazania do terapii manualnej to zablokowania i ograniczenia ruchu w stawach oraz ich bolesność. Dochodzi do nich najczęściej na skutek przebytych urazów, przeciążeń układu ruchu oraz zaburzonej biomechaniki kończyn i tułowia. Każde ograniczenie ruchomości stawowej, w przebiegu urazów lub toczących się procesów chorobowych może być leczone z użyciem technik manualnych.

 W zależności od rodzaju problemu dopasowane są techniki, które w trakcie terapii odpowiednio się modyfikuje. Terapię manualną stosuje się więc w przypadku bólu narządu ruchu różnego pochodzenia, wad postawy, zaburzeń napięcia mięśni i powięzi, widocznego dysbalansu mięśniowego, a także zaburzeń snu. Stosowana jest przede wszystkim w ortopedii ale także w reumatologii i neurologii. Odpowiednio dostosowana do stanu pacjenta terapia manualna jest metodą bezpieczną.

Istnieją jednak schorzenia będące przeciwwskazaniem do jej stosowania, a należą do nich: niestabilność leczonej okolicy, objawy ucisku rdzenia kręgowego, żylaki (praca w obrębie kończyn dolnych), żylaki odbytu i organiczne choroby końcowych odcinków przewodu pokarmowego (w przypadku pracy na kręgosłupie), osteoporoza, zaburzenia krzepliwości krwi, nowotwory, ciąża.