Martwica jałowa kości - przyczyny, objawy, leczenie

Martwica jałowa kości jest schorzeniem, które prowadzi do śmierci komórek kostnych w wyniku niedostatecznego dopływu krwi. Dochodzi w niej do obumierania tkanki kostnej bez udziału drobnoustrojów. Choć choroba ta może dotyczyć każdej kości w ciele, najczęściej występuje w głowie kości udowej, kolanie i w stopie. Zrozumienie przyczyn, objawów i metod leczenia tej dolegliwości jest kluczowe dla jej skutecznego zarządzania.

Przyczyny jałowej martwicy kości nie są w pełni poznane i stanowią przedmiot intensywnych badań. Choć wiadomo, że kluczową rolę w rozwoju tej choroby odgrywa niedokrwienie, mechanizmy prowadzące do tego stanu mogą być zróżnicowane i nie zawsze jednoznaczne. Predyspozycje genetyczne i indywidualne różnice w reakcji na czynniki ryzyka odgrywają dużąrolę. U dzieci najczęściej spotykaną formą tej choroby jest choroba Perthesa, która dotyczy głowy kości udowej. U dorosłych martwica jałowa kości częściej występuje w wyniku urazów, chorób przewlekłych, stosowania kortykosteroidów, nadużywania alkoholu i chorób metabolicznych.

Wśród dzieci jałowa martwica kości może objawić się jako:

●      Choroba Perthesa - jest najczęstszą formą jałowej martwicy kości u dzieci, dotykającą głowy kości udowej.

●      Choroba Osgood-Schlattera dotyczy martwicy guzowatości kości piszczelowej, gdzie przyczepia się więzadło rzepki (występuje głównie u chłopców w okresie dojrzewania)

●      Choroba Freiberg-Kohler II - martwica głowy II kości śródstopia.

●      Choroba Kohlera - martwica kości łódkowatej stopy.

●      Choroba Pannera - martwica nasady dalszej kości ramiennej w stawie łokciowym.

●      Choroba Scheuermanna - martwica nasad trzonów kręgów w odcinku piersiowym kręgosłupa.

●      Choroba Haglunda - martwica guza piętowwego

●      Choroba Kienbocka - martwica kości księżycowatej nadgarstka.

Objawy jałowej martwicy kości

Objawy martwicy jałowej kości mogą się różnić w zależności od lokalizacji dotkniętej kości i stadium choroby. Wczesne stadia często przebiegają bezobjawowo, co utrudnia wczesną diagnozę. Typowe objawy obejmują:

1. Ból: Najczęściej pojawia się podczas ruchu i z czasem może stać się ciągły.
2. Sztywność i ograniczenie ruchomości: Może występować w stawach dotkniętych martwicą.
3. Obrzęk: Obszar wokół dotkniętej kości może być obrzęknięty.
4. Zaczerwienienie i ocieplenie
5. Kulejący chód: W przypadku martwicy kości biodrowej pacjent może zacząć utykać.

Diagnostyka

Nie ma jednoznacznych markerów biochemicznych ani diagnostycznych, które mogłyby przewidzieć rozwój martwicy jałowej kości. Wczesne stadia choroby często są bezobjawowe, co dodatkowo komplikuje wczesne wykrycie i zrozumienie przyczyn. Rozpoznanie martwicy jałowej kości zazwyczaj obejmuje:

1. Wywiad i badanie fizykalne
2. Badania obrazowe: Rentgen, rezonans magnetyczny (MRI) oraz tomografia komputerowa (CT) są kluczowymi narzędziami diagnostycznymi.
3. Biopsja: W rzadkich przypadkach może być konieczna biopsja kości w celu potwierdzenia diagnozy.

Leczenie jałowej martwicy kości

Leczenie martwicy jałowej kości zależy od stopnia zaawansowania choroby, lokalizacji oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Obejmuje ono zarówno metody niechirurgiczne, jak i chirurgiczne.

Leczenie niechirurgiczne:

1. Farmakoterapia: Leki przeciwbólowe, leki przeciwzapalne oraz leki zwiększające przepływ krwi do kości.
2. Fizjoterapia: Celem fizjoterapii jest utrzymanie i poprawa ruchomości stawu biodrowego, zapobieganie deformacjom oraz minimalizowanie bólu i dyskomfortu. Ćwiczenia mające na celu poprawę zakresu ruchu i wzmocnienie mięśni wokół dotkniętego stawu.
3. Unikanie obciążenia: Zalecenie unikania nadmiernego obciążenia dotkniętej kości, np. za pomocą kul.

Leczenie chirurgiczne:

Leczenie operacyjne ma na celu nadanie prawidłowego kształtu oraz przyspieszenie przebudowy stawu. Stosuje się w rzadkich przypadkach.

Rehabilitacja i prewencja

Rehabilitacja w leczeniu martwicy jałowej kości jest kluczowa dla powrotu do pełnej sprawności. Obejmuje ćwiczenia mające na celu przywrócenie pełnej funkcjonalności stawu oraz zapobieganie dalszemu uszkodzeniu kości. Proces ten jest zindywidualizowany, zależny od lokalizacji martwicy, jej stopnia zaawansowania oraz wieku dziecka. Cele rehabilitacji będą podobne.

W przypadku choroby Perthesa cele rehabilitacji to:

●      Utrzymanie zakresu ruchu w stawie biodrowym.

●      Wzmocnienie mięśni wokół stawu biodrowego.

●      Redukcja bólu i stanu zapalnego.

●      Zapobieganie deformacjom.

●      Poprawa wzorca chodu.

Etapy rehabilitacji:

Faza wczesna (aktywna choroba):

●      Odpoczynek i unikanie obciążenia

●      Ćwiczenia zakresu ruchu: Ćwiczenia bierne i czynne wspomagane, wykonywane w pełnym zakresie ruchu w stawie biodrowym.

●      Ćwiczenia izometryczne: Wzmocnienie mięśni bez ruchu stawu, np. napinanie mięśni pośladkowych i czworogłowych uda.

Faza rehabilitacji aktywnej:

●      Ćwiczenia wzmacniające: Dynamiczne ćwiczenia wzmacniające mięśnie pośladkowe, uda, oraz mięśnie brzucha.

●      Hydroterapia: Ćwiczenia w basenie, które zmniejszają obciążenie stawu biodrowego i jednocześnie wzmacniają mięśnie.

●      Trening chodu: Ćwiczenia na bieżni, trening równowagi i koordynacji.

Faza powrotu do pełnej aktywności:

●      Stopniowe wprowadzenie obciążenia: Powolne zwiększanie aktywności fizycznej, unikanie sportów kontaktowych do pełnego wyleczenia.

●      Kontrola postawy i chodu: Monitorowanie i korygowanie wzorca chodu przez fizjoterapeutę.

W przypadku choroby Osgood-Schlattera

Cele Rehabilitacji

●      Redukcja bólu i stanu zapalnego.

●      Poprawa zakresu ruchu i siły mięśniowej.

Etapy rehabilitacji

Faza wczesna:

●      Odpoczynek: Unikanie aktywności fizycznej, która wywołuje ból.

●      Ćwiczenia zakresu ruchu: Ćwiczenia rozciągające mięśnie czworogłowe uda.

Faza rehabilitacji aktywnej:

●      Ćwiczenia wzmacniające: Ćwiczenia wzmacniające mięśnie uda i podudzia.

●      Trening propriocepcji: Ćwiczenia poprawiające koordynację i równowagę.

Faza powrotu do pełnej aktywności:

●      Stopniowe wprowadzenie obciążenia: Powolne zwiększanie aktywności fizycznej, z unikanie nadmiernych obciążeń.

●      Kontrola wzorca ruchowego: Monitorowanie i korygowanie techniki sportowej, jeśli dziecko jest aktywne sportowo.

Prewencja polega na eliminacji czynników ryzyka, takich jak ograniczenie spożycia alkoholu, kontrola chorób przewlekłych oraz unikanie urazów.

Podsumowanie

Martwica jałowa kości jest poważnym schorzeniem, które może prowadzić do znacznego pogorszenia jakości życia, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowane i leczone. Zrozumienie przyczyn, objawów i dostępnych metod leczenia jest kluczowe dla skutecznego zarządzania tą chorobą. Wczesna interwencja i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić rokowanie i jakość życia pacjentów dotkniętych tym schorzeniem.

Bibliografia

●      Thomas, G. E., Ballal, M. S., & Bache, C. E. (2015). The management of Perthes' disease: Is there consensus? Journal of Children's Orthopaedics, 9(2), 125-129.

●      Clohisy, J. C., & Kim, Y. J. (2010). Pediatric hip disorders: Management of Perthes disease, developmental dysplasia of the hip, and adolescent hip disorders. Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume, 92(1), 19-24.

●      Loder, R. T., & Skopelja, E. N. (2011). The epidemiology and demographics of Legg-Calvé-Perthes' disease. ISRN Orthopedics, 2011.

●      Synder M., Jałowe martwice kości i osteochondrozy, Ortopedia i traumatologia. Podręcznik dla studentów medycyny, red. A. Nowakowski, T. Mazurek, Warszawa 2009.

Autor: Zuzanna Jandziś

Magister Fizjoterapii, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Specializuje się w fizjoterapii czaszkowo-twarzowej. Dodatkowo, zajmuje się wspomaganiem leczenia ortodontycznego, leczeniem zaburzeń układu stomatognatycznego, bólami głowy, czy terapią blizn. Ukończyła liczne kursy i szkolenia z zakresu anatomii palpacyjnej, akademii Cranio-Facialnej, zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych, a także z masażu kobido i PhysioKobido.

Zobacz artykuły tego autora