Diagnostyka i leczenie urazów łąkotek

Urazy łąkotek to jedne z najczęściej spotykanych kontuzji dotyczących stawu kolanowego. Niejednokrotnie są uszkodzeniem związanym z urazem innych ważnych struktur stawu. Najczęściej dochodzi do nich w wyniku urazu sportowego u osób młodych oraz na podłożu zmian degeneracyjnych występujących w przebiegu choroby zwyrodnieniowej u osób starszych.

BUDOWA  ANATOMICZNA ŁĄKOTKI BOCZNEJ I PRZYŚRODKOWEJ

Łąkotki to struktury anatomiczne w obrębie stawu kolanowego zbudowane z tkanki chrzęstnej włóknistej. Leżą pomiędzy kością piszczelową a udową. Przekrój poprzeczny łąkotek daje obraz trójkąta prostokątnego o podstawie zwróconej na zewnątrz. Posiadają część płaską i wypukłą. Obie łąkotki połączone są ze sobą więzadłem poprzecznym kolana. Wyróżnia się łąkotkę przyśrodkową, przypominającą kształtem literę C, która jest dłuższą i szerszą z łąkotek. Na całej swojej długości zrasta się ona z torebką stawową, wskutek czego jest mniej ruchoma i bardziej narażona na urazy. Łąkotka boczna, tworząca niepełny pierścień, jest krótsza. Luźne połączenie z torebką stawową czyni ją bardziej ruchomą, a więc mniej narażona na urazy.

Łąkotki pełnią w stawie szereg ważnych funkcji, takich jak:

·         Lepsze dopasowanie do siebie powierzchni stawowych pomiędzy kością udową a piszczelową w              stawie kolanowym

·         Umożliwienie ruchów obrotowych w zgiętym stawie kolanowym

·         Zapewnienie równomiernego rozkład obciążeń

·         Absorpcja wstrząsów

·         Odżywienie i ochrona chrząstki stawowej – zabezpieczenie jej przed ścieraniem

Uszkodzenia łąkotek – przebieg diagnozy i leczenia

Przyczyn uszkodzenia łąkotek i ich rodzajów jest kilka. Do urazu zwykle dochodzi w wyniku wypadku komunikacyjnego, upadku na kolano lub podczas aktywności sportowej (w wyniku wykonywania gwałtownych ruchów zgięciowo-skrętnych). Zwykle łąkotki ulegają także uszkodzeniu w przebiegu poważnych urazów stawu kolanowego takich jak skręcenia czy zwichnięcia. Nie zawsze jednak uraz musi być poważny. Do urazu łąkotki dochodzi również na skutek stłuczenia czy przeciążenia(długotrwałe przebywanie w pozycji klęczącej lub kucanie). Uszkodzenie łąkotki nie zawsze towarzyszy urazowi. U osób starszych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej (gonartroza) dochodzi do destrukcji struktur w obrębie stawu kolanowego, również łąkotek. Także torbiele pojawiające się wewnątrz stawu mogą doprowadzić do patologii w obszarze łąkotek.

Przebieg leczenia uwarunkowany jest stopniem uszkodzenia łąkotki. Spotkamy się z pęknięciem łąkotki, odłamaniem fragmentu łąkotki(z przemieszczeniem lub bez) lub całkowitym jej zniszczeniem(fragmentacją). Również miejsce urazu ma znaczenie. Urazy zewnętrznej części łąkotki, ze względu na lepszy poziom ukrwienia tego obszaru, mają szansę na samoistne zagojenie(zależeć to będzie jednak od stopnia uszkodzenia). Ze względu na słabsze odżywienie części wewnętrznej, uszkodzenia tam zlokalizowane, częściej wymagać będą interwencji chirurgicznej.

Urazom łąkotek towarzyszą charakterystyczne objawy ich uszkodzenia, ich nasilenie i lokalizacja będą różne w zależności od obszaru i stopnia uszkodzenia:

·         Ostry, nagły ból kolana

·         Nasilenie bólu podczas chodzenia po schodach oraz klękania

·         Charakterystyczny „trzask” w kolanie

·         Uczucie zablokowania w stawie lub jego sztywności

·         Objawy stanu zapalnego – obrzęk, ocieplenie stawu kolanowego

·         Ograniczona ruchomość

·         Uczucie niestabilności

·         Ustawienie kolana w lekkim zgięciu – pozycja wymuszona

KOMPLEKSOWA DIAGNOZA

Urazów łąkotek nie można lekceważyć. Do właściwej oceny lokalizacji i stopnia uszkodzenia konieczne jest profesjonalne badanie fizykalne i pełna diagnostyka obrazowa. Wstępną diagnostykę przeprowadza się na podstawie dokładnego wywiadu, który pozwala na odtworzenie mechanizmu urazu, oraz badanie fizykalne stawu kolanowego. Badanie USG pozwala na określenie czy  odczuwalne objawy związane są z uszkodzeniem łąkotek czy dotyczą innych struktur stawu kolanowego oraz umożliwia dokładne zlokalizowanie uszkodzenia. Pełny obraz urazu uzyskamy na podstawie rezonansu magnetycznego.

To ważne, ponieważ błędnie zdiagnozowane lub nieleczone uszkodzenia łąkotek mogą prowadzić do dalszej destrukcji stawu i poważnych powikłań.

PRZEBIEG PROCESU LECZENIA

Po rozpoznaniu uszkodzenia łąkotki ważny jest właściwy dobór leczenia i ocena czy wymaga ona leczenia operacyjnego czy należy wprowadzić leczenie zachowawcze w postaci fizjoterapii. Pewne typy uszkodzeń nie wymagają żadnego leczenia, ponieważ są stabilne, a proces gojenia przebiega samoistnie. Uszkodzenia wymagające leczenia operacyjnego kwalifikowane są do przeprowadzenia zabiegu artroskopii stawu kolanowego. Jest to mało inwazyjny zabieg w trakcie którego ocenić można dokładny przebieg uszkodzenia i zastosować odpowiednie kroki w celu naprawienia lub usunięcia uszkodzonej łąkotki. Ze względu na pełnioną funkcję w stawie, dąży się do zespolenia uszkodzonej łąkotki. Nie zawsze jest to jednak możliwe i konieczne jest usunięcie zniszczonej struktury.

Po operacji usunięcia łąkotki zaleca się przeszczep łąkotki w celu zastąpienia brakującej, ze względu na ryzyko zmian zwyrodnieniowych, które kilkukrotnie wzrasta u pacjentów po całkowitej resekcji. Zarówno w przebiegu leczenia zachowawczego jak i po wykonaniu zabiegu operacyjnego ważne jest prowadzenie profesjonalnej rehabilitacji.

REHABILITACJA  W URAZIE ŁĄKOTKI

Rehabilitacja w przebiegu urazu łąkotki dobrana jest indywidualnie i uzależniona od postawionej diagnozy oraz podjętego wcześniej leczenia. Standardowo obejmuje ona:

·         Działanie przeciwobrzękowe

·         Fizykoterapię

·         Mobilizację rzepki,

·         Terapię tkanek miękkich,

·         Terapię manualną,

·         Terapię mięśniowo-powięziową,

·         Kinezyterapię;

ZASTOSOWANIE FIZYKOTERAPII W LECZENIU URAZÓW ŁĄKOTEK

W pierwszym etapie rehabilitacji prowadzi się przede wszystkim działania przeciwbólowe oraz ograniczające stan zapalny (głównie przeciwobrzękowe). Podstawową składową tego etapu fizjoterapii jest fizykoterapia, a więc wykorzystanie działania bodźców fizykalnych w celu stymulacji tkanek do szybszej regeneracji. Najczęściej wykorzystywane zabiegi to laseroterapia oraz pole magnetyczne niskiej częstotliwości – oba rodzaje zabiegów, mimo różnego typu oddziaływania na tkanki, mają na celu przyspieszenie procesu regeneracji zarówno w obrębie łąkotki jak i otaczających ją tkanek miękkich.

Jednocześnie zabiegi z użyciem lasera lub pola magnetycznego, korzystnie wpływają na czas i intensywność toczącego się procesu zapalnego, towarzyszącego wszystkim uszkodzeniom tkanek, Mają na celu jego ograniczenie, ale nie całkowite wygaszenie, ponieważ kontrolowany stan zapalny to proces niezbędny do prawidłowego gojenia się komórek. Także elektroterapia jest standardowo wykorzystywana w przebiegu rehabilitacji po uszkodzeniu łąkotek. Prądy TENS głównie wykorzystywane są w celu ograniczenia bólu (działanie przeciwbólowe). Mogą być wykonywane zarówno w gabinecie fizjoterapeuty z użyciem profesjonalnej aparatury do elektroterapii, ale także w warunkach domowych, korzystając z przenośnych aparatów jak np. Etius U pozwalających na pobudzenie tkanek prądami tego rodzaju. W kolejnych etapach rehabilitacji wykorzystuje się także inne rodzaje prądu elektrycznego takie jak rosyjska stymulacja czy elektrostymulacja mięśni – bardzo często na mięsień obszerny przyśrodkowy, ale także na inne grupy mięśni oddziałujących na staw kolanowy. Prąd ma w tym wypadku działanie rozluźniające lub stymulujące mięśnie do pracy.

 Już w początkowych etapach rehabilitacji wprowadzone zostają zabiegi manualne na tkankach miękkich (więzadła, torebka stawowa, mięśnie, ścięgna) jak również na samym stawie kolanowym i jego „twardych” elementach tworzących staw. Na bieżąco opisane działania uzupełnione zostają o ćwiczenia ogólnousprawniające, poprawiające zakres ruchu, wzmacniające, rozciągające, a także stabilizujące. Ich intensywność indywidualnie dobrana zostaje do stanu pacjenta w przebiegu procesu rehabilitacji. Dąży się do uzyskania pełnego zakresu ruchu w stawie oraz prawidłowej siły mięśni kończyny dolnej.

Autor: mgr Kaja Kwiatkowska

Fizjoterapeutka, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Posiada 7-letni staż w zawodzie fizjoterapeutki oparty na pracy z pacjentami ortopedycznymi, urazowymi oraz sportowcami. Ukończyła liczne szkolenia z zakresu terapii manualnej oraz specjalistycznych form ćwiczeń ruchowych.

Zobacz artykuły tego autora