Choroba zwyrodnieniowa stawów: objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Choroba zwyrodnieniowa stawów należy do jednych z najczęściej występujących u ludzi chorób dotykających narządy ruchu. Mimo iż chorują na nią głównie starsze osoby, to jednak jej wtórna postać może rozwinąć się także u osób młodszych. Jakie objawy daje choroba zwyrodnieniowa stawów? W jaki sposób się ją leczy? Jakie są przyczyny jej powstawania? 

Przeczytaj także:

• Ból nadgarstka – możliwe przyczyny i leczenie
• Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych – objawy i metody leczenia
• KOKSARTROZA- leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów?

Choroba zwyrodnieniowa stawów to proces degeneracji chrząstki stawowej, który prowadzi do stopniowego niszczenia stawów. Jest to choroba przewlekła, która dotyczy zazwyczaj starszych osób, ale nie jest to reguła. Objawia się bólem, sztywnością, ograniczeniem ruchomości i obrzękiem stawów. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy najczęściej stawów kolanowych, biodrowych, kręgosłupa, ale może także dotknąć inne obszary np. staw barkowy. Przyczyną schorzenia mogą być czynniki genetyczne, urazy stawów, nadwaga, niezdrowy styl życia, brak aktywności fizycznej oraz starzenie się organizmu. Istnieją różne metody leczenia choroby, w tym leki przeciwbólowe, rehabilitacja, suplementacja oraz w cięższych przypadkach operacje stawów.

Na chorobę zwyrodnieniową stawów cierpi aż 80 procent osób w wieku powyżej 75 lat. Jest to związane z rozwijającymi się z wiekiem zaburzeniami jakości oraz ilości chrząstki stawowej, a także innych struktur, które znajdują się w okolicy stawów. Efektem tego są postępujące ograniczenia w ruchomości stawów. Dochodzi do ich sztywności oraz bólu podczas wykonywania jakiegokolwiek ruchu. Zgodnie z danymi statystycznymi choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi główną przyczynę niepełnosprawności ruchowej, inwalidztwa oraz pogorszenia się jakości życia u osób w podeszłym wieku. Etiologia tej jednostki chorobowej nie jest do końca poznana, jednak wśród czynników ryzyka najczęściej wymienia się wiek, predyspozycje genetyczne, płeć, wagę i urazy mechaniczne.

Czym jest wtórne i pierwotne zwyrodnienie stawów?

W przypadku tego schorzenia można wyróżnić jego dwa rodzaje. Pierwszym z nich pierwotne zwyrodnienie stawów, którego przyczyn nie da się określić, co  powoduje, że jego leczenie jest niezwykle trudne. Najczęściej pojawia się u starszych osób. Drugim rodzajem jest wtórna choroba zwyrodnieniowa stawów.  W tym przypadku można jednoznacznie określić przyczynę schorzenia, np. nieprawidłowość w budowie stawu, jego mechaniczne uszkodzenie, choroby przewlekłe, czy też choroby stawów.

Jakie są objawy choroby zwyrodnieniowej stawów?

W początkowej fazie choroba zwyrodnieniowa stawów objawia się tylko podczas wykonywania ruchu, czasami również podczas snu. Główne objawy to oczywiście bóle stawów, ich sztywność, ograniczenie ruchomości, trzeszczenie stawów oraz poszerzenie i zniekształcenie ich obrysów. Bóle stawów bez towarzyszących obrzęków pojawiają się na początku ruchu, czyli np. po wstaniu z krzesła. Dolegliwości bólowe nasilają się jednak pod koniec dnia i ustępują podczas odpoczynku.

Bóle nie są jednymi dolegliwościami. Należy dodać, że objawy choroby zwyrodnieniowej stawów to także sztywność w stawach. Charakterystyczne jest ograniczenie ich ruchomości, np. trudności z wyprostowaniem nogi lub ręki. U osób, u których występuje zwyrodnienie stawów rąk, widoczne jest znaczne pogrubienie stawów międzypaliczkowych oraz ich zniekształcenie. 

Należy pamiętać, że w początkowym stadium choroby objawy mogą być niewyraźne lub może nawet ich brakować, a ich intensywność wzrasta wraz z postępującym procesem chorobowym. Dlatego ważne jest, aby reagować na pierwsze sygnały i zgłosić się do lekarza specjalisty, który po wykonaniu odpowiednich badań będzie mógł postawić właściwą diagnozę i wdrożyć odpowiednie postępowanie terapeutyczne. 

Jakie są przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów? 

Mechanizm, który prowadzi do niszczenia stawów polega na braku równowagi pomiędzy jego niszczeniem a odbudową w obrębie tkanki chrzęstnej stawowej. Następuje to przede wszystkim w wyniku nadmiernych przeciążeń, mikrouszkodzeń i urazów stawu, a także ze względu na nieprawidłowości w strukturze tkanki łącznej. Wyróżnić można wiele czynników, które w znacznym stopniu przyczyniają się do zużywania i zwyrodnienia stawów. Na niektóre z nich nie ma się wpływu, ale zdecydowanej większości można zapobiegać. Do pierwszej grupy należy z pewnością zaliczyć wiek, płeć i uwarunkowania genetyczne. 

Pozostałe czynniki można częściowo lub całkowicie wyeliminować. Chodzi głównie o nadwagę i otyłość, nadmierne kilogramy ogromnie obciążają stawy, dlatego dbanie o utrzymanie prawidłowej wagi jest tak ważne. Choroba zwyrodnieniowa stawów może być również związana z siedzącym trybem życia, który przekłada się na osłabienie mięśni otaczających dany staw. Dlatego też warto wykonywać lekkie, nieobciążające ćwiczenia. Co istotne, nie można ich mylić ze sportem wyczynowym i dyscyplinami, które przeciążają stawy. 

Jak przebiega leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów?

Leczenie zwyrodnienia stawów polega na stosowaniu niefarmakologicznych i farmakologicznych metod, a nierzadko także leczenia chirurgicznego. Co istotne, zmiany zwyrodnieniowe są nieuleczalne, ale ich wczesne rozpoznanie znacznie wpływa na zwiększenie komfortu życia, spowolnienie postępowania choroby i ograniczenie do minimum ryzyka niepełnosprawności. Doustne leki przeciwbólowe czy też o działaniu przeciwzapalnym, nie mogą być stosowane przez cały czas. Jeśli dolegliwości bólowe nie są tak dokuczliwe, można skorzystać z żeli przeciwbólowych na stawy. W przypadku większego bólu można zastosować paracetamol. 

W leczeniu zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawów ważna jest rehabilitacja, fizjoterapia, terapia zimnem oraz ciepłem. Kiedy jednak żadna maść oraz zabiegi nie pomagają, niezbędne jest wdrożenie leczenia operacyjnego. W takiej sytuacji stosuje się artroskopię lub endoprotezoplastykę. Nie da się jednak w pełni zapobiec chorobie zwyrodnieniowej. Można jednak skutecznie obniżyć ryzyko jej wystąpienia. Prowadzenie zdrowego trybu życia, stosowanie optymalnej diety i utrzymywanie odpowiedniej wagi to z pewnością czynniki, które zminimalizują ryzyko wystąpienia zmian zwyrodnieniowych.